فرزاد اسکندری

تغییرات اقلیمی و به دنبال آن، پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی واقعیتی است که نیاز به استفاده صحیح و منطقی از منابع آب برای تداوم تولید کشاورزی را ضروری ساخته است. در این راستا، یکی از راه های مدیریت پایدار منابع آب، کاهش تصدی گری دولت و به جای آن، جلب مشارکت مردم محلی در سرمایه گذاری، تصمیم گیری، مدیریت و نگهداری از شبکه های آبیاری از طریق ایجاد تعاونی های آب بران است. علی رغم اهمیت تعاونی آب بران در بهره برداری مؤثر از منابع آب، همچنین بار سنگین هزینه های تأسیس این تعاونی ها برای دولت، در عمل این تشکل ها در بسیاری از مناطق با استقبال کشاورزان مواجه نشده اند. تجربه نشان داده است که برای داشتن یک تشکل آب بران پویا، مستمر و باثبات به همراه مدیریتی موفق باید راهکار مناسبی برای ایجاد انگیزه در کشاورزان اتخاذ نمود و این مهم تنها از طریق درک نوع نگرش کشاورزان نسبت به کارآمدی این تشکل ها در انجام وظایف محوله و دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده از جمله مدیریت پایدار منابع آب امکان پذیر است. از این رو، مطالعه حاضر با هدف درک نگرش کشاورزان بخش گهواره شهرستان دالاهو نسبت به اثربخشی تعاونی آب بران در مدیریت پایدار منابع آب انجام شد. جامعه آماری پژوهش، کلیه بهره برداران کشاورزی در شش روستای حوضه سد زمکان بخش گهواره شهرستان دالاهو بودند که بر اساس جدول مورگان و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک 213 نفر از آنها برای انجام مطالعه انتخاب شدند. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که بین متغیرهای سن، میزان تحصیلات، تجربه کشاورزی، میزان زمین، تعداد قطعات زمین، نگرش نسبت به مدیریت پایدار آب، دانش نسبت به جنبه های مختلف تعاونی آب بران، هنجار اجتماعی، انسجام اجتماعی و اختلاف در مورد آب با متغیر نگرش نسبت به اثربخشی تعاونی آب بران در مدیریت پایدار منابع آب رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین، یافته های حاصل از رگرسیون نشان داد که سه متغیر نگرش نسبت به مدیریت پایدار منابع آب، هنجار اجتماعی و دانش نسبت به جنبه های مختلف تعاونی آب بران بر روی نگرش کشاورزان نسبت به اثربخشی تعاونی آب بران در مدیریت پایدار منابع آب اثرگذار بوده و قادر هستند بخشی از تغییرات این متغیر را تبیین نمایند. بر اساس یافته های پژوهش، پیشنهادهایی در زمینه برنامه ریزی و سیاستگزاری برای بهبود نگرش کشاورزان نسبت به تعاونی های آب بران و همچنین پیشنهادهایی برای مطالعات آینده ارائه گردید.