روستاهای مرکز دهستان به عنوان مراکز مهم روستایی، حلقه واسط میان شهرها و نواحی روستایی کوچک و پراکنده ای هستند که زمینه ساز جریان سازی توسعه ای و هدایت و ساماندهی فضای توسعه منطقه ای با عملکرد اثربخش نواحی روستایی هستند. عملکرد اثربخش این روستاها، نیازمند توان افزایی شان بر مبنای پیشران هایی است که از گذشته بر عملکرد موجود آنها اثرگذار بوده و در آینده نیز اثرگذار می باشند. بر این اساس، در پژوهش کاربردی حاضر با دید جامع و آینده نگرانه به شناسایی پیشران های موثر بر توان افزایی نواحی روستایی مرکز دهستان شهرستان مریوان در راستای ایفای نقش مرکزیت در فضای توسعه شهرستان پرداخته شد. همچنین، وضعیت موجود عملکرد این روستاهای نیز در فضای توسعه ای شهرستان مورد سنجش واقع گردید. پژوهش، کمی- کیفی و مبتنی بر تکنیک دلفی در بخش کیفی به منظور شناسایی پیشران ها و بخش کمی در ارتباط با سنجش وضعیت عملکرد در زمینه ایفای نقش مرکزیت و مدیریت فضای توسعه روستایی شهرستان توسط روستاهای مرکز دهستان می باشد. جامعه آماری مبتنی بر متخصصان علمی و دانشگاهی، دهیاران و مسئولین توسعه ای و آگاهان محلی است که به روش هدفمند در هر دو بخش کمی و کیفی تعیین گردیدند. تجزیه و تحلیل داده های در بخش کیفی مبتنی بر مطالعات آینده پژوهانه با تکنیک تحلیل اثرات متقاطع و در بخش کمی با بهره گیری از آزمون های آمار استنباطی انجام گرفته است. یافته های حاصله، نشان دادند که 43 متغیر در برگیرنده ابعاد اقتصادی، اجتماعی، طبیعی، کالبدی و فضایی بر توان افزایی نواحی روستایی مرکز دهستان شهرستان مریوان در راستای ایفای نقش در جریان سازی توسعه و تعادل منطقه ای اثرگذار هستند. عواملی که دربرگیرنده تمامی ابعاد موثر بر توسعه روستایی و به صورت ویژه تر عملکرد نواحی روستایی مراکز دهستان می باشد. در این میان متغیرهای مدیریتی و اقتصادی اثرگذارترین و پیشران های تامین منابع مالی پایدار، سرمایه گذاری و جذب سرمایه، تعیین جایگاه مراکز دهستان در مدیریت زنجیره ای فعالیت های اقتصادی و تشکیل خوشه های کسب و کار مبتنی بر مزیت های شهرستان و تنوع بخشی اقتصادی مهمترین پیشران ها شناخته شدند. همچنین، یافته ها در ارتباط با توان نواحی روستایی مرکز دهستان در نقش آفرینی توسعه منطقه ای؛ نشان داد که در سطح معنی داری 0.05 و 0.01 و با اطمینان 95 و 99 درصد در تمامی شاخص ها و متغیرهای مورد سنجش قرار گرفته، سطح اثرگذاری و مطلوبیت عملکرد نواحی روستایی مرکز دهستان از سطح مورد انتظار حد رضایت بخش، کمتر بودهاست. این وضعیت، نشان از شدت ناتوانی عملکرد و انزوای شدید نواحی روستایی مرکز دهستان شهرستان مریوان در ساماندهی فضای توسعه منطقه ای و جریان سازی توسعه در میان نواحی روستایی پیرامون آن دارد.
