گفتمان یا گفتمان های جامعه عصر ابوالفضل بیهقی با امکانات گسترده زبانی (گفتـار و نوشتار) و غیرزبانی (زمینه ها و عوامل اعتقادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصـادی و...) تأثیر همه جانبه ای بر افکار، اعمال و سخنان شخصیت های حاضر در تاریخ بیهقی داشته اند. ابوالفضل بیهقی با وجود آنکه راوی رویدادهای آن دوره اسـت، یکـی از افـراد حاضـر در گفتمان تاریخ بیهقی است و افکار و سخنانش تحت تأثیر گفتمان های آن دوره بوده اسـت. دقت در افکار و سخنان بیهقی در نگرش به حاکمیت غزنویان و شخص سلطان، نشان می- دهد در کلام او دوگانگی وجود دارد. در این مقاله، بـرای تبیـین نقـش بیهقـی در گفتمـان تاریخ بیهقی، با محوریت وجود دوگانگی در سخنان بیهقی، تقابـل حقیقـت و واقعیـت در کلام بیهقی و وجود این تقابل در نگرش او به حکومت و شـاه بررسـی مـی شـود. در ایـن بررسی، نحوه استفاده بیهقی از ایدئولوژی در مشروعیت بخشی به حاکمیت غزنوی و نقش ذهن خودآگاه و ناخودآگاه او در نگرش به شاه و منصب او تحلیـل مـی شـود. نتـایج ایـن بررسی نشان می دهد دوگانگی در کـلام بیهقـی ناشـی از «فراخـوانی» و تأثیرپـذیریِ او از جانب دو گفتمان متضاد است.
