عیسی معروف پور

سابقه و هدف: از سامانه های نوین آبیاری تحت فشار، روش آبیاری قطره ای- نواری است. عملکرد سامانه آبیاری قطره ای نواری به انتخاب نوار آبیاری و هیدرولیک آن بستگی دارد و عدم توجه به آن، باعث کاهش راندمان آبیاری و یکنواختی پخش آب، افزایش مدت کار سامانه و تعویض پیوسته نوارها می گردد. عوامل متعددی دبی قطره چکان های نوار آبیاری قطره ای را تحت تأثیر قرار می دهد که از مهم ترین آن ها می توان به تغییرات فشار و دمای آب آبیاری اشاره نمود. تغییرات توپوگرافی مزرعه، طراحی نامناسب سامانه آبیاری و همچنین استفاده از نوارهای با طول بلند، موجب اختلاف فشار بین قطره چکان های نوار های آبیاری می گردد. آب های گرم هم در جهان جزء منابع آب شیرین به حساب می آیند که در برخی کشورها به طور مستقیم برای آبیاری مورداستفاده قرار می گیرد. همچنین دمای آب لوله های فرعی که در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرارمی گیرند، به طور چشم گیری افزایش می یابد.در برخی تحقیقات اثر افزایشی و یا کاهشی دمای آب آبیاری بر دبی برخی نوارهای آبیاری قطره ای درزدار موردمطالعه قرار گرفته است اما در این تحقیق اثر دما در فشارهای کارکرد مختلف بر دبی هر دو نوع نوار آبیاری قطره ای درزدار و پلاک دار موردمطالعه قرار می گیرد و سعی بر آن است که نتایج به صورت معادلات کاربردی ارائه شود و با هم مقایسه گردد. مواد و روش ها: در این تحقیق،10 نوع نوار آبیاری قطره ای از دو نوع پلاک دار و درز دار با کد های ID, I, T1, T2, T3, T4, B, S, P وYD انتخاب شد. در هر کدام از نوار ها، 25 برش که هر برش حداقل شامل 3 واحد قطره چکان دار بود مورد آزمون قرار گرفت. طول هر کدام از برش ها در محدوده ی 100 الی 120 سانتی متر بود. به منظور بررسی تأثیر هم زمان فشار و دمای آب آبیاری بر دبی نوار های آبیاری، یک مدل فیزیکی در آزمایشگاه تحقیقاتی علوم و مهندسی آب دانشگاه کردستان در سال 1397 طراحی و ساخته شد. چهار دما ی مختلف آب آبیاری شامل 13، 23، 33 و 43 درجه سانتی گراد در فشار های کارکرد متر1 تا 2/1 برابر فشار حداکثر، بر نوار های آبیاری اعمال شد. تمامی آزمایش ها بر اساس استاندارد 9261 ISO و 6775 IRISI انجام شد. معادله عمومی دبی- فشار و معادله دبی نرمال – دما، تمامی نوارها استخراج گردید. به منظور بررسی اثر دما بر میزان دبی نوارهای آبیاری، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تیمار و 25 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 4 دمای مختلف ( 13، 23، 33 و 43 درجه سانتی گراد) بودند. تجزیه وتحلیل داده ها به وسیله ی نرم افزارنرم افزار آماری SAS انجام گرفت و مقایسه میانگین تیمارها با استفاده از آزمون LSD صورت گرفت. یافته ها: در تمامی نوارهای آبیاری قطره ای و دما های موردمطالعه، توان معادله دبی_فشار بزرگ تر از 2/0و کمتر از 8/0 بود که نشان می دهد تمامی نوارها از نوع غیر تنظیم کننده ی فشار و میزان انعطاف پذیری آن ها از لحاظ تغییرات فشار مطلوب و قابل قبول است.اثر دما بر دبی تمامی نوار های آبیاری معنی دار(05/0< P) و غالباً با افزایش دما میزان دبی نوار ها افزایش می یافت. همچنین تغییرات دما، موجب تغییراتی در ضرایب معادلات شد که البته روند مشخصی نداشت. میزان حساسیت نوارهای آبیاری قطره ای پلاک دار نسبت به تغییرات دما کمتر از نوارهای آبیاری قطره ای درزدار بود و از تغییرات دبی کمتری برخوردار بودند. نتیجه گیری: تمامی نوار های آبیاری قطره ای موردمطالعه ازلحاظ حساسیت به تغییرات فشار در درجه کیفی مطلوبی قرار دارند. همچنین با توجه به اینکه افزایش دمای آب آبیاری سبب افزایش دبی نوارها می گردد بنابراین پیشنهاد می شود در مناطقی که تغییرات دمای آب آبیاری در محدوده 13 تا 43 درجه سانتی گراد است از نوارهای آبیاری قطره ای پلاک دار و معادلات دبی نرمال شده پیشنهادی تحقیق حاضر استفاده شود.