زمینه: از آنجا که قواعد و شرایط مسئولیت کیفری و مدنی پزشک در حقوق کنونی ایران در قانون واحد، یعنی قانون مجازات اسلامی جمع شده است، در برخی نوشته ها میان قواعد مزبور آمیخته شده است. چنان که گاهی از عدم تأثیر رضایت بیمار نسبت به مسئولیت کیفری پزشک سخن رفته و گاه از امکان تأثیر اذن بر ضمان پزشک دفاع شده است. نقد دیدگاه های مزبور موضوع پژوهش حاضر است. به ویژه که دو نوع مسئولیت یادشده، علی رغم اشتراک در پاره ای شرایط، مستقل از یکدیگرند و ملازمه ای بین آنها نیست. روش کار: پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و مراجعه به قوانین انجام شده است. یافته ها: قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در مقام تفکیک قواعد و شرایط مسئولیت کیفری و مدنی پزشکان موفق بوده است: به موجب مادۀ 158 قانون مزبور رضایت برای معالجه تنها رافع مسئولیت کیفری است و در مقایل، به حکم مادۀ 495 قانون فوق الذکر شرط برائت فقط در مسئولیت مدنی تأثیر دارد و مقررات مواد 579 و 581 قانون مجازات اسلامی موافق این معنی است. هم چنین، با پذیرش تفاوت میان تقصیر مدنی و کیفری، حکم مادۀ 616 قانون تعزیرات مصوب 1375 مبنی بر اعمال مجازات حبس در موارد قتل غیر عمد، در مورد عملیات پزشکی منجر به فوت قابل تعدیل است. زیرا، مطابق تبصرۀ 1 مادۀ 495 قانون مجازات اسلامی 1392 اشتباهات جزئی پزشکان جنبۀ کیفری ندارد و تنها موجب ضمان است. نتیجه گیری: مقررات قانون مجازات اسلامی راجع به مسئولیت کیفری و مدنی پزشک در قبال بیماران با اصول و قواعد حقوقی هماهنگ است. با وجود این، در مواردی مانند بند (ج) ماده 158 قانون مزبور اصلاح و رفع نارسایی آن ضروری است.
