قانونگذاری کار ارادی است و وضع قانون بدون ارادۀ قانونگذار متصور نیست. باوجود این در این باره هنور اقناع کامل صورت نگرفته و بحث ها پایا ن نیافته است. از آنجا که در شده های گذشته فرمانروایان خودکامه ارادۀ خود را تحت لوای قانون بر ملت ها تحمیل کرده اند اعتماد عموی نسبت به ارادۀ قانونگذاران کم رنگ شده است. با وجود این تردیدها را باید زدود. قانونگذاری عملی ارادی است و سخن قانون بدون ارادۀ مقنن ممکن نیست. نمی توان تصور کرد قانونی وضع شود ولی قانونگذاران از ان بی خبر مانده باشند.
