در دهه های اخیر روستاییان بسیاری در نقاط مختلف دنیا که به دنبال راه حلی برای برون رفت از بحران های ناشی از بی توجهی ها به بخش کشاورزی بودند، با درنظر گرفتن ظرفیت های موجود، حضور افراد غیربومی (گردشگران) در روستاها را مغتنم شمرده و با تلفیق فعالیتهای کشاورزی و گردشگری تا حد زیادی بر چالشهای اقتصادی موجود فائق آمدند. اما با وجود اجرای چنین الگویی در سایر کشورها، در کشور ما کمتر به این مهم پرداخته شده؛ بطوریکه در روستاهای مورد مطالعه پژوهش حاضر، با وجود ظرفیتهای بالای کشاورزی؛ در زمینه فعالیتهای گردشگری، برنامه ریزی جامعی صورت نگرفته، بنابراین فعالیتهای گردشگری بیشتر از نوع گردشگری انبوه بوده که غیرمسئولانه و غیرهدفمند است و گسترش آن افزایش تقاضا برای خرید زمین، و از بین رفتن اراضی مرغوب کشاورزی را در پی داشته، ادامه این روند، اقتصادی کاذب برای روستاییان به همراه دارد و از طرفی پایداری کشاورزی نیز با مخاطراتی جدی مواجه است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر توسعه گردشگری کشاورزی مبتنی بر جامعه محلی در روستاهای مورد مطالعه می باشد. منطقه مورد مطالعه، نواحی روستایی منتخب استان کردستان است که به دلیل موقعیت جغرافیایی، بخصوص توپوگرافی خاص، دارای ظرفیت های بالای کشاورزی هستند. ساکنین بومی نیز از دیرباز به این فعالیتها اشتغال دارند؛ و در یک دهه اخیر با حجم ورودی گردشگران بسیار بالا مواجه بوده است. داده ها و اطلاعات مورد نظر، از نواحی روستایی این شهرستان جمع آوری شده اند؛ که از سه شهرستان پنج روستای هدف (شیان، دورود، نشور سفلی، دولاب، گزنه) انتخاب شدند. جامعه آماری شامل جامعه محلی (کشاورزان مالک زمین)، که در مرحله اول با استفاده از فرمول کوکران، جامعه نمونه کل روستاها به تعداد 242 نفر محاسبه شده و در مرحله بعد با توجه به نسبت جمعیت، سهم هر روستا مشخص شد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی از نوع پیمایشی بوده و اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از پرسشنامه، به وسیله نرم افزار SPSS و PLS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافتههای پژوهش بیانگر آن است که الگویی مرتبط با گردشگری کشاورزی در منطقه وجود ندارد و تنها الگوی گردشگری روزانه و گردشگری خانه های بومگردی وجود دارد. همچنین یافته ها نیز نشان می دهد که مؤلفه آگاهی (090/2) و مشارکت (159/2) بیشترین تأثیر را بر گردشگری کشاورزی دارند و در طرف دیگر مدل، مؤلفه های اجتماعی (1/17)، محیطی- زیرساختی (13/22) و سیاسی و نهادی (67/22) بیشترین تأثیر را بر CBT دارد. در نهایت برای درک وضعیت روستاهای مورد مطالعه، نتایج نشان داد که روستای شیان مناسبترین وضعیت را بین روستاهای منتخب مورد مطالعه بر اساس CBT دارد و روستاهای دورود و نشور سفلی به ترتیب دارای مناسب ترین وضعیت برای ایجاد و توسعه گردشگری کشاورزی مبتنی براجتماع محلی می باشند.
