یکی از بنیادی ترین شاخص های توسعه روستایی، وضعیت و سطح برخورداری جامعه محلی و روستایی از شاخص ها و مولفه های آموزشی و فرهنگی است که به صورت روزافزونی مورد توجه سیاست گذاران و برنامه ریزان توسعه روستایی قرار گرفته است. استان کردستان به عنوان یکی از استان های مرزی ایران، به لحاظ برخورداری از اغلب مولفه های توسعه (به ویژه شاخص های توسطه زیرساختی و کالبدی) در سطح نامناسبی قرار دارد. با توجه به وجود 1772 نقطه روستایی دارای سکنه در سطح استان در قالب 10 شهرستان، بررسی و تبیین برخورداری بخش روستایی استان از شاخص های آموزشی ـ فرهنگی، ضمن تبیین وضعیت موجود توسعه در سطح استان، بستر شناختی لازم را برای برنامه ریزی های آتی فراهم می نماید. از این رو بررسی چگونگی شکاف و نابرابری میان شهرستان های استان و نمایش فضایی آن به لحاظ برخوادری از شاخص های آموزشی ـ فرهنگی، سوال اصلی پژووهش حاضر است. در این مطالعه اطلاعات از نوع کتابخانه ای و با تکیه اصلی بر مستندات آمار کشور است. جهت رسیدن به اهداف پژوهش، 10 شاخص مؤثر آموزشی و فرهنگی با استفاده از ترکیب تکنیک های TOPSIS، PCA و GIS مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج پژوهش علی رغم نشان دادن شکاف و نابرابری شهرستان های استان کردستان در برخورداری از شاخص های آموزشی ـ فرهنگی، حاکی از این بود که سه شهرستان سروآباد، سنندج و دهگلان به ترتیب با ضریب اولویت 0/552، 0/534 و 0/498 بالاترین رتبه ها و سه شهرستان بیجار، سقز و بانه به ترتیب با ضریب اولویت 0/110، 0/234 و 0/0243، پایین ترین رتبه ها را به خود اختصاص داده اند. همچنین، نتایج نشان داد فضای توسعه غالب بر استان کردستان به لحاظ برخورداری از شاخص های آموزشی ـ فرهنگی، سطح محروم و بسیار محروم می باشد و شهرستان های واقع در نیمه جنوبی استان، نسبت به شهرستان های واقع در نیمه شمالی استان کردستان، در شرایط نسبی بهتری قرار دارند.
