بختیار کریمی

استفاده کارآمد از منابع انرژی مصرف‌شده در تولید محصولات کشاورزی، یکی از مؤلفه‌های اصلی کشاورزی پایدار است. هدف از این مطالعه ارزیابی شاخص‌های انرژی ورودی و خروجی محصولات گندم آبی و سیب‌زمینی اراضی پایاب سد مخزنی سورال استان کردستان است. در پژوهش حاضر، 26 مزرعه به مجموع مساحت 100 هکتار، انتخاب شدند. مزارع مورد مطالعه به سامانه‌های 1 و 2 برای گندم و سامانه‌های 3 و 4 برای گروه‌بندی شدند. سامانه‌های مذکور مجهز شامل سامانه‌های آبیاری بارانی کلاسیک با آبپاش متحرک، با منابع انرژی برق و ثقل بودند. اطلاعات مورد نیاز، شامل کل نهاده‌های مصرفی (ورودی)، ساعات کارکرد ماشین‌آلات و نیروی انسانی و غیره در قالب پرسشنامه از کشاورزان دشت مذکور در طول فصل زراعی 1403-1402 استخراج شدند. نظام زراعی گندم از نظر کودهای شیمیایی به‌ویژه کود نیتروژن و نظام زراعی سیب‌زمینی از نظر سوخت (گازوئیل) مورد نیاز برای ماشین آلات و ادوات کشاورزی بالاترین مقدار انرژی را به‌خود اختصاص داد. کل انرژی ورودی مزارع مذکور به‌ترتیب 43/45027، 02/42472، 10/92547 و 23/89857 و کل انرژی خروجی 110700، 119550، 127800 و 136800 مگاژول در هکتار بود. شاخص نسبت انرژی به‌ترتیب 45/2، 81/2، 38/1 و 52/1 و شاخص انرژی ویژه به‌ترتیب 50/7، 53/6، 60/2 و 36/2 مگاژول در هکتار محاسبه شد. شاخص بهره‌وری انرژی به‌ترتیب 13/0، 15/0، 38/0 و 42/0 کیلوگرم در مگاژول بود. این یافته حاکی از بهره‌وری بالاتر سامانه زراعی گندم آبی در تبدیل انرژی‌های ورودی به انرژی خروجی در محصول نهایی است. بر‌این‌اساس، توصیه می‌شود کشت گندم آبی به‌عنوان یک گزینه پایدارتر در منطقه مذکور مورد توجه کشاورزان قرار گیرد.