رشد اقتصادی بهخودیخود موضوعی بسیار مهم در ادبیات اقتصادی محسوب میشود. رشد اقتصادی بهعنوان یکی از شاخصهای کلیدی توسعه، نقش مهمی در ارتقای سطح رفاه عمومی و بهبود شاخصهای اجتماعی ایفا میکند. افزایش تولید ناخالص داخلی نهتنها منجر به بهبود درآمد سرانه و کاهش نرخ بیکاری میشود، بلکه زمینهساز سرمایهگذاریهای گسترده در حوزههای زیرساختی، آموزشی و بهداشتی است. رشد اقتصادی تحتتأثیر مجموعهای از عوامل ساختاری و نهادی قرار دارد که از جمله مهمترین آنها میتوان به توسعه مالی و ریسکهای ژئوپلیتیک اشاره کرد. توسعه مالی، از طریق بهبود دسترسی به منابع مالی، تخصیص بهینه سرمایه، و افزایش کارایی بازارهای مالی، نقش بسزایی در تسهیل سرمایهگذاری، ارتقای بهرهوری و تحریک نوآوری ایفا میکند. در مقابل، ریسکهای ژئوپلیتیک، نظیر تنشهای سیاسی، درگیریهای منطقهای و بیثباتیهای بینالمللی، میتوانند با افزایش نااطمینانی، کاهش سرمایهگذاری خارجی، و اختلال در تجارت بینالمللی، روند رشد اقتصادی را تضعیف کنند. تعامل این دو عامل میتواند به طور مستقیم بر تصمیمگیریهای اقتصادی و مسیر توسعه کشورها تأثیرگذار باشد، بهگونهای که توسعه مالی در محیطهای با ریسک ژئوپلیتیک بالا ممکن است نتواند به طور کامل اثرات مثبت خود را بر رشد اقتصادی اعمال کند. هدف اصلی این پایاننامه حاضر بررسی تأثیر ریسک ژئوپلیتیکی و توسعه مالی بر رشد اقتصادی در ایران در ایران طی بازه زمانی سال 1990 تا سال 2023 با استفاده از روش خودرگرسیون برداری با پارامترهای قابلتغییر طی زمان (TVP-VAR) است. نتایج نشاندهنده تأثیر معنیدار ریسک ژئوپلیتیک بر رشد اقتصادی در ایران در فرضیه نخست و تأثیر معنیدار توسعه مالی بر رشد اقتصادی در ایران در فرضیه دوم است. در ارتباط با تفسیر نتایج میتوان عنوان داشت که ریسکهای ژئوپلیتیک که شامل تهدیدات امنیتی، تحریمها، ناآرامیهای داخلی و تحولات سیاسی در سطح منطقهای و بینالمللی میشود، تأثیر مستقیمی بر روند رشد اقتصادی کشور دارند. این تأثیر میتواند بهصورت منفی و در قالب کاهش فعالیتهای اقتصادی، کاهش جریانهای سرمایهگذاری، و افزایش عدم اطمینان در بازارهای مالی و اقتصادی نمایان شود. توسعه نظام مالی کشور که شامل بهبود دسترسی به منابع مالی، تقویت بازارهای سرمایه و تقویت نهادهای مالی است، تأثیر مستقیم و معناداری بر رشد اقتصادی دارد. بهعبارتدیگر، فرایندهای توسعه مالی میتوانند از طریق افزایش منابع مالی در دسترس برای سرمایهگذاری، بهبود تخصیص منابع، و تقویت زیرساختهای اقتصادی، موجب تسریع رشد اقتصادی در ایران شوند.
