در یک نگاه کلی، ادبیات حماسی ایران دارای دو شکل روایی مبتنی بر متن و نقل آزاد است. نقل آزاد یا بخش اجرایی ادبیات حماسی ایران به صورت غالب شامل آن دسته از روایاتی است که از طریق سنت شفاهی تولید، پرورش و انتقال یافته اند. به موازات خدای نامه ها و شاهنامه های سده های میانه و دوره های آغازین اسلامی، در شرق ایران حلقه ی حماسی سیستانی و محتملاً در غرب ایران، حلقه ی حماسی گورانی در بستر سنت شفاهی، دفترهای مجزا و متنوعی با نام های رزم نامه، شاه نامه، رستم نامه و از این دست را به عرصه ی ظهور رسانیده اند. به موازات این دو سنت حماسی در شرق و غرب ایران، سنت نقالی با تأکید بر بن مایه های مشترک حماسی دو سنت مزبور، انبوهی از کتابچه ها و طومارها را پدید آورده است که بر خلاف دیگر سنت های حماسی ایران، تنها وجه اجراگری (نقالی) دارند. نقالی در هر دو گونه ی فارسی و گورانی آن بر اجرای عمومی استوار است. تحقیق پیش رو با تأکید بر بنیادهای نظری پاری-لرد و تمرکز بر اجرای روایت در نقل، عوامل دخیل در اجراگری و دیگرگونی های ساختاری روایت در اجرا را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. برخلاف سنت نقالی کردی، باورهای مذهبی، ارجاع به شاهنامه ی فردوسی و تنوع ابزارهای نقل مانند پرده ، منتشا، نقاشی ها و دیوارنگاره ها در اجرای نقل فارسی، تأثیری چشم گیر بر ساختار روایات آن داشته و حاشیه ها و دیگرگونی هایی در اجرای روایات حماسی فارسی ایجاد کرده است.
