احمد ولی پور

در سالهای اخیر گستره قابل توجهی از جنگلهای زاگرس به ویژه در استان ایلام تحت تاثیر بیماری زغالی بلوط قرار گرفته که منجر به خشک شدن تعداد زیادی از درختان بلوط ایرانی شد است. پژوهش حاضر با هدف مدلسازی مرگ و میر درختان بلوط ایرانی تحت تاثیر این بیماری در جنگل حفاظت شده دالاب در استان ایلام انجام شد. شناسایی مشخصه های رویشی موثر بر مرگ درخت، شناسایی بازه زمانی موثر بر مرگ درخت و ارائه مدل پیش بینی مرگ و زنده مانی درختان بلوط ایرانی از زیرهدف های این مطالعه بود. به منظور به دست آوردن شناخت کلی از جنگل مورد مطالعه 20 قطعه نمونه 20 آری در راستای خط نمونه ای به طول شش کیلومتر پیاده شده و مشخصه هایی از قبیل قطر یقه، قطر برابرسینه، ارتفاع تنه، ارتفاع کل، دو قطرتاج و درجه خشکیدگی اندازه گیری شد. برای مدلسازی احتمال مرگ درختان بلوط در رابطه با رویش قطری، در هرطبقه قطری از سه اصله درخت خشکیده و سه اصله درخت سالم با استفاده از مته سال سنج نمونه رویشی تهیه شد. نتایج نشان داد که ترکیب گونه ای جنگل دالاب، برودار خالص با فرم دانه و شاخه زاد، تعداد پایه های درختی 153 اصله در هکتار و رویه زمینی آن 6/14 مترمربع در هکتار است. به طور کلی 5/85 درصد پایه ها نشانه هایی از بیماری را داشتند و نسبت آلودگی پایه های دانه زاد و درختان قطور نسبت به پایه های شاخه زاد و کم قطر بیشتر بود. مشخصه های ظاهری درختان مانند قطر یقه، قطر برابر سینه، سطح مقطع، ارتفاع کل و مساحت تاج در شدتهای مختلف بیماری به طور معنی داری با هم تفاوت داشتند. همچنین میانگین رویش قطری سالانه درختان سالم بیشتر از درختان خشکیده بود اما میانگین سن درختان سالم کمتر از درختان خشکیده بود. با توجه به دو بعدی بودن متغیر وابسته، مدلسازی مرگ درختان با استفاده از رگرسیون لجستیک انجام شد. پنج گروه متغیر شامل میانگین رویش، روند رویش، ضریب تغییرات و نوسانات رویش (کاهش و افزایش ناگهانی رویش) از نمونه های رویشی استخراج شد. شاخصهای اطلاعات آکائیک و بیزی برای انتخاب متغیرهای پیش بینی و مدلها مورد استفاده قرار گرفت و به این ترتیب متغیرها و مدلهای دارای مقادیر کمتر این شاخصها انتخاب شدند. مدلهای پیش بینی احتمال زنده مانی در یک فرایند دو مرحله ای به دست آمده و با روش K-fold اعتبارسنجی شد. در پایان مشخص شد که میانگین رویش 50 سال اخیر بیشترین اهمیت را د