احمد ولی پور

این پژوهش به صورت موردی و با هدف بررسی دانش سنتی همزیستی روستاییان با منابع جنگلی محیط آنها در روستاهای جنگلهای زاگرس شمالی انجام شده است. جامعه انسانی مورد مطالعه در تحقیق حاضر اهالی روستاهای دره ناخه، زلکه و دزلی می باشند که معیشت آنها وابسته به منابع طبیعی و دامداری سنتی می باشد. روستاهای پژوهش از توابع شهرستان سروآباد در استان کردستان می باشند. جمعیت روستاهای دره ناخه، زلکه و دزلی به ترتیب 523، 129 و 2731 نفر می باشد، همچنین مساحت سامان عرفی این روستاها به ترتیب 1079، 596 و 12494 هکتار می باشد. جنگلهای موجود در این سامانهای عرفی شاخه زاد بوده و عمدتا از گونه های دارمازو، برودار و بنه است. این تحقیق در طول سال های 1394 و 1395 به صورت کیفی و به روش قوم نگاری با ابزاره های مصاحبه نیمه ساختار یافته وساختار نیافته، مشاهده و مشاهده مشارکتی در طول 59 روز حضور در منطقه انجام شده است. اطلاع رسانان به صورت انتخابی و با روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده اند و جمع آوری داده ها تا جایی که محقق دیگر اطلاعات قابل توجهی در مورد موضوع مورد نظر به دست نمی آورد، ادامه یافته است. اعتبار نتایج تحقیق با در میان گذاشتن نتایج تحقیق با افراد اطلاع رسان و درگیر شدن مشارکت جویانه در تمام مراحل تحقیق احراز گردیده است. دانش مرتبط با منابع طبیعی اطلاع رسانان در زمینه های خاکشناسی سنتی، طبقه بندی عوارض سطح زمین، هواشناسی، مقابله با بلایای طبیعی چون سرما، سیل و خشکسالی، رده بندی گیاهی و شناخت از جانوران اهلی و وحشی ثبت و توصیف گردیده است. همچنین شیوه مدیریت عرصه های جنگلی، مرتعی و کشاورزی مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش استفاده از گیاهان مرتعی و درختان جنگلی انواع گونه های گیاهی و درختی به کار برده شده برای استفاده های سوختی، علوفه ای، ابزار، ساختمان، دارویی، زیبایی و خوراکی با ذکر ویژگیهای خاص آنها برای استفاده های مذکور مورد بررسی عمیق قرار گرفته است. سایر زمینه های دانش سنتی مرتبط با منابع طبیعی شامل تقویم محلی، باورها و اعتقادات، فرهنگ وآداب و رسوم و اشعار و ادبیات ثبت شده اند. در کل اطلاعات و دانش اهالی در مورد گیاهان چوبی و غیر چوبی و دامداری بسیار غنی و تکامل یافته تر از بخشهای دیگر بوده است. به طور کلی یافته های این تحقیق نشان دهنده آگاهی غیر قابل انکار روستاییان از جنبه های مختلف