احمد ولی پور

هدف این پژوهش ارزیابی جایگاه بخش منابع طبیعی و تغییرات آن در برنامه‌های سوم تا ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و برنامه ­های عملیاتی (بودجه) استان کردستان است. برای این منظور، اسناد برنامه‌های توسعه، داده ­ها و اطلاعات آماری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و اداره کل منابع ­طبیعی استان کردستان با روش‌های اسنادی واکاوی و تحلیل شد. نتایج، بیانگر نبود رویکرد منسجم برنامه‌ریزی و عدم اختصاص فصل مجزا به منابع­ طبیعی و ادغام آن در فصل‌های کشاورزی، آب و محیط‌زیست است. در برنامه سوم، واگذاری اراضی ملی و مدیریت مراتع، در برنامه چهارم، مدیریت پایدار جنگل‌ها، تثبیت مالکیت عمومی و ممیزی اراضی و در برنامه پنجم و ششم، آبخیزداری جزء موضوع‌های اصلی بود. توسعه باغات در اراضی شیب‌دار ملی و دیم‌های کم‌بازده در همه برنامه‌ها مطرح شده بود. کاهش چشمگیر بودجه بخش‌های مرتع و ترویج و آموزش از ضعف‌های برجسته برنامه‌ها در استان کردستان است. یافته‌ها نشان داد که درصد تخصیص بودجه در برنامه سوم و چهارم بیشتر از برنامه پنجم و ششم (تقریباً 80 درصد در برابر 60 درصد) بود. بر پایه ارزش واقعی بودجه، برنامه چهارم در رتبه نخست و برنامه‌های سوم، ششم و پنجم به‌ترتیب در رتبه‌های بعد قرار گرفتند. طی 21 سال اجرای چهار برنامه توسعه، سهم بخش منابع طبیعی از 1/6 درصد از کل بودجه استان به 0/6 درصد کاهش یافت. یافته‌ها نشان داد که جایگاه منابع طبیعی و سهم آن از بودجه‌های ملی و استانی در طول زمان و در برنامه‌های توسعه، روند کاهشی را طی کرده است.