به منظور تاثیر انواع خاکورزی بر خصوصیات مورفو-فیزیولوژیکی مرتبط با عملکرد کمی، کیفی نخود در تناوب زراعی با گندم آزمایش حاضر در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و در سالهای 1398-1396 اجرا شد. تیمارها شامل کاشت گیاه ماشک به صورت کم خاکورزی، کشت مستقیم و خاکورزی مرسوم اعمال شد. در تیمار کشت مرسوم شاخص سطح برگ، عملکرد کوانتومی، رطوبت نسبی برگ، نیتروژن و فسفر برگ به ترتیب نسبت به کم خاکورزی و کاشت مستقیم کاهش داشتند. کاشت مرسوم باعث کاهش کلروفیل در برگها به میزان 1/20 و 6/35 درصد به ترتیب نسبت به کم خاکورزی و کشت مستقیم شد. بیشترین میزان تغییرات دمای کانوپی با محیط در تیمار بدون خاکورزی بود و همبستگی معنی‌داری (**98/0R=) با رطوبت نسبی برگ داشت. کمترین مقدار آنزیم‌های آنتی اکسیدانت شامل کاتالاز، پراکسیداز و سوپر اکسیددیسموتاز در برگ گیاهان کشت شده به روش کشت مستقیم و بیشترین میزان در کشت مرسوم مشاهده شدند. میزان کلونیزاسیون و اسپوریزاسیون قارچهای مایکوریزا، و همچنین تعداد گره های ریزوبیومی در کشت مستقیم افزایش معنی داری را به ترتیب نسبت به تیمار کم خاکورزی و کشت مرسوم داشتند. کشت مستقیم باعث افزایش درصد هضم پذیری علوفه شد که همبستگی معنی داری (**96/0R=) با کاهش دمای کانوپی داشت. نتایج در این آزمایش نشان دادند که صفات مورفو-فیزیولوژیکی اندازه گیری شده و کیفیت علوفه در گیاه ماشک تحت تاثیر انواع خاکورزی قرار گرفتند، به-طوریکه بهبود وضعیت در تمامی صفات در کشت مستقیم و کم خاکورزی نسبت به کشت مرسوم حاصل شد.
