امین صادقی

حصولات انباری به وسیله گروه های متعدد حشرات از جمله 600 گونه سوسک، 70 گونه شب پره و حدود 350 گونه کنه به صورت کمی و کیفی خسارت می بینند. به همین دلیل، آفات محصولات انباری مهم ترین عامل خسارت محصولات کشاورزی در تمام نقاط دنیا به حساب می آیند. شپشه آرد Tribolium confosum Duval (Col.: Tenebrionidae) و سوسک چهار نقطه ای حبوبات Callosobrochus maculatus Fabricius (Col.: Chrysomelidae) از مهم ترین آفات محصولات انباری در اکثر مناطق ایران هستند و سالانه خسارات بالایی را به این محصولات وارد می کنند. ترکیبات گیاهی از جمله عصاره ها و اسانس های گیاهی معمولا به دلیل خسارت کمتر به انسان و موجودات مفید و همچنین عدم تاثیر روی محیط زیست گزینه های مطلوبی برای مبارزه با حشرات زیان آور انباری محسوب می شوند. بسیاری از ترکیبات استخراج شده از گیاهان اثرات کشندگی، ضد تغذیه ای، دورکنندگی، جلوگیری از تخم-ریزی و جلوگیری از رشد را دارند. در تحقیق حاضر، میزان کشندگی و دورکنندگی عصاره اتانولی میوه و برگ گیاه قره تاج Anagyris foetida L. علیه سوسک چهار نقطه ای حبوبات و شپشه آرد در شرایط آزمایشگاهی (دمای 1±27 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5±60 درصد) بررسی شد. میزان سمیت به روش کاغذ صافی انجام و میزان مرگ و میر 24 ساعت بعد از تیمار حشرات محاسبه شد. در این تحقیق، هر آزمایش 3 بار در روزهای مختلف تکرار شد و در هر آزمایش 30 حشره به کار رفت. علاوه براین میزان دورکنندگی عصاره برگ و میوه نیز در 5 و 10 ساعت بعد از تیمار محاسبه شد. همچنین شناسایی ترکیبات شیمیایی عصاره برگ و میوه به وسیله کروماتوگرافی گازی به همراه طیف سنجی جرمی (GC-MS) انجام شد. علاوه بر این آنالیز داده های زیست سنجی و دورکنندگی با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. آنالیز پروبیت نشان داد میزان غلظت میانه (LC50) عصاره میوه قره تاج بر شپشه آرد و سوسک چهار نقطه ای به ترتیب 286/528 (132/575-013/481) میکروگرم بر لیتر و 502/385 (904/423-624/347) میکروگرم بر لیتر بود. همچنین میزان غلظت میانه (LC50) عصاره برگ قره تاج بر شپشه آرد و سوسک چهار نقطه ای به ترتیب 135/697 (89/761-69/630) میکروگرم بر لیتر و 2/603 (119/646-705/558) میکروگرم بر لیتر بود. این نتایج نشان داد که عصاره استخراج شده از میوه سمیت بیشتری نسبت به عصاره برگ دارد. همچنین نتایج مربوط به دورک