زبان با مولفه های گوناگونی مانند دین، جنسیت، سن، شغل، محیط جغرافیایی، شرایط اجتماعی و تحصیلات گویندگان در پیوند است و ارتباط این عوامل غیر زبانی با زبان در ایجاد تیپ های شخصیتی موثر است. انتقال تنوع های زبانی از متن جامعه به متن داستان ها، موجب ایجاد پندار واقعیت در خواننده می شود که از ضروریات عمده ی داستان پردازی اشت. آفرینش تیپ ها و شخصیت ها در داستان ها، بدون توجه به تناسب زبان با تیپ مورد نظر، غیر ممکن است؛ زیرا مهمترین عاملی که شخصیت های داستان را واقعی جلوه می دهد، سازگاری صحبت های آن ها با ویژگی های شخصیتی آن هاست. مطالعه ی پیش رو داستان های کوتاه رئالیستی صادق هدایت را از این منظر مورد بررسی قرار می دهد. روش پژوهش کیفی است و داده ها با استفاده از تکنیک تحلیل محتوی به روش کتابخانه ای و سندکاوی بررسی می شوند. در پایان دیده می شود که صادق هدایت در ایجاد ارتباط میان کارکردهای زبانی و تیپ های شخصیتی در داستان هایی که به زندگی قشر سنتی و فرودست جامعه می پردازند، بسیار موفق است. اشخاص متعلق به این قشر، تیپ سنتی/بی سواد/فرودست را تشکیل می دهند و میزان عناصر زبانی ویژه ی این تیپ در داستان های هدایت به طرز اعجاب انگیزی فراوان است. نکته ی دیگر این است که هدایت در پردازش سخنان زنان نسبت به مردان، مهارت بیشتری از خود نشان داده است. با این حال، تیپ دیگری که هدایت به آن پرداخته است، تیپ متوسط/باسواد است. نتیجه ی بررسی ها نشان می دهد که هدایت در ایجاد هماهنگی زبان و شخصیت این تیپ توفیق اندکی داشته است. به نظر می رسد که هدایت در پردازش گفت و گوهای متعلق به این تیپ، ابزار و امکانات زیادی در دست نداشته است.
