سید احمد پارسا

سه ره تای داڕشتنی تیۆرییه کانی ڕه وانبێژی ده گه ڕێته وه بۆ یۆنانی کۆن، پاشان زانایانی موسوڵمان بۆ ناسینی باشتری ئیعجازی قورئان ئه م زانسته یان به کار هێنا. جاحیز(و.255ک)، ئه بووهیلالی عه سکه ری(320-392 ک)، ئیبنی ڕه شیقی قیر وانی(و. 456ک)، عبدولقاهیر جورجانی(405-474)، خه تیب ته ورێزی(421-502)، سه ککاکی(555-626ک)، ئیبنی ئه ثیر(558-637) و ته فتازانی(722-792) به شێک له و زانایانه ن؛ واته سه ره تای ڕه وانبێژی له عه ره بیدا ده گه ڕێته وه بۆ نزیکه ی 1300 ساڵ له مه وبه ر. له دوای ئه وان فارسه کانن که پێشینه ی ئه م زانسته لای ئه وان ده گه -ڕێته وه بۆ1000 ساڵ به ر له ئێستا که یه که م کتێبی ڕه وانبێژی –که تا ئێستاش ماوه - به نێوی ترجمان البلاغه له لایه ن موحه ممه دی کوڕی عومه ری ڕادویانییه وه نووسراوه . به ڵام به داخه وه پێشینه ی نووسینی ئه م زانسته له کوردیدا ده گه ڕێته وه بۆ 995 ساڵ به ر له ئێستا که یه که م جار شێخ نووری شێخ ساڵح(1896-1958ز.) چه ند بابه تێکی له گۆڤاری ژیندا بڵاوکرده وه و جارجاره دێره شیعرێکی له شاعیره کورده کانیش وه ک نموونه بۆ هێناون. به ڵا م یه که م کتێبی زمانی کوردی له م بواره دا کتێبی خۆشخوانی مامۆستا سه ججادییه که له ساڵی 1978 زایینی له چاپ درا. ئه م توێژینه وه به شێوازی وه سفی – شیکاری ئه م کتێبه شرۆڤه ده کات. ده ره نجامه کان ده ری ده خات که ئه م کتێبه هه ر سێ به شی ڕه وانبێژی واته ڕوونبێژی، جوانکاری و واتاناسی له خۆ ده گرێت. نووسینی یه که م کتێبی سه ربه خۆ له ڕه وانبێژیدا، دانانی نێوی کوردی له جیاتی نێوی عه ره بی بۆ یه که م جار بۆ هه ر کام له زانسته کانی ڕه وانبێژی، که ڵک وه رگرتن له نموونه جوانه کانی شیعر و په خشان و ته نانه ت فۆلکلۆری کوردی بۆ مه به سته کانی ئه م زانسته ، نوێکاری به رچاو و زۆر شتی دیکه ی وه ک ئه مانه توانیویانه ڕۆڵ و پێگه ی عه لائه ددین سه ججادی باشتر ڕوون بکه نه وه و وا بکه ن که ئه م کتێبه هه تا ئێستاش وه ک سه رچاوه یه کی باوه ڕپێکراو بۆ توێژه رانی ئه م بواره بناسرێت.