سید احمد پارسا

در بیش از یک چهارم سروده های فارسی تاریخ بیهقی اختلافاتی در ضبط ابیات در دو تصحیح فیاض و یاحقی ـ سیدی دیده می شود که به اختلاف معنی انجامیده است. نویسندگان این پژوهش می کوشند با تحلیل این اختلافات، ضبط درست این ابیات را مشخص کنند. اعتبارسنجی این دو تصحیح در ضبط این ابیات، ارائۀ ضبط درست تر ابیات و کمک به درک بهتر مفاهیم تاریخ بیهقی از اهداف این پژوهش است. پژوهش با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. داده ها به شیوۀ استقرای تام و با استفاده از روش کتابخانه ای و سندکاوی بررسی شد؛ سپس با توجه به چینش واژگان و گزینش و قرارگرفتن آنها در محور همنشینی و جانشینی واستفاده از مفاهیم دستوری، معنایی، وزن شعر و اختلاف نسخه ها به شیوۀ استداللی ـ عقلانی تجزیه و تحلیل شد. نتیجه نشان می دهد در هشتاد و یک بیت )بیش از یکچ هارم( از مجموع 321 بیت شعر فارسی تاریخ بیهقی، اختلافاتی در ضبط و گزارش ابیات در این دو تصحیح دیده می شود که به اختلاف معنی نیز انجامیده است. در پنجاه و سه بیت )43/65 درصد(، ضبط و گزارش فیاض درست تر است؛ اما در چهارده بیت )28/17 درصد(، ضبط یاحقی ـ سیدی درست تر به نظر می رسد. همچنین در این پژوهش صورت درست و معنی روشن چهاربیت از چهارده بیتی ارائه شده است که در هر دو تصحیح مغشوش بود و درنتیجه معنی نامفهومی داشت