اسعد معروفی

شیرین بیان یکی از گیاهان دارویی مهم از لگومینوزها است که دارای متابولیت ثانویه با ارزش گلیسیریزین می باشد. با بررسی ژنوم یوکاریوت های عالی، ثابت شده است که در ژنوم این ارگانیسم ها علاوه بر ژن های کدکننده پروتئین، ژن های غیرکدکننده نیز به وفور وجود دارند. mlncRNA ها (mRNA-like non-coding RNA) به شبه mRNAهای غیر کد کننده معروف می باشند که در تنظیم فرایندهای ترجمه و رونویسی نقش دارند. شناسایی این RNA ها با استفاده از ابزارهای بیوانفورماتیکی انجام می گیرد. در این تحقیق برای شناسایی mlncRNA ها در شیرین بیان چینی (Glycyrrhiza uralensis) بررسی های بیوانفورماتیکی بر روی توالی های EST شناخته شده این گیاه انجام گرفت. پس از مراحل آنالیز، 1365 توالی mlncRNA احتمالی در محدوده 200 تا 1286 نوکلئوتیدی برای این گیاه شناسایی شد. کمتر از یک درصد این ژن ها با دیگر گونه ها حفاظت شدگی نشان دادند. همچنین 13 mlncRNA به عنوان پیش ساز 16 میکروRNA شناسایی شده و ژن های هدف احتمالی آنها نیز مشخص شد. نتایج آنالیزهای بیوانفورماتیکی می تواند تاکیدی بر وجود و کارکردی بودن mlncRNA ها در شیرین بیان باشد. زیرا که mlncRNA ها با تنظیم رونویسی، ترجمه و بیان ژن های کلیدی در مسیرهای بیوسنتزی می توانند در اکثر فعالیتهای گیاهان از جمله تولید متابولیت های ثانویه تاثیر داشته باشند. گلیسیریزین یک تری ترپنوئید ساپونین تولید شده در گونه های شیرین بیان است که دارای خواص دارویی زیادی است. محل اصلی بیوستز و ذخیره متابولیت ثانویه گلیسیریزین در ریشه ها و استولون می باشد. ضرورت تولید بیشتر ترکیبات ثانویه مانند ساپونین ها نیازمند شناسایی و استفاده از راه های جدید مانند کاربرد القاکننده ها می باشد. در این راستا تاثیر سالیسیلیک اسید به عنوان یک القاکننده موثر در افزایش تولید متابولیت های ثانویه به اثبات رسیده است. بر این اساس، در این مطالعه ریشه های 70 روزه دو گونه شیرین بیان ایرانی و چینی، با غلظت های 01/0، 1/0 و 1 میلی مولار سالیسیلیک اسید تیمار شده و پس از استخراج RNA آن ها، بیان چهار ژن کلیدی در مسیر بیوسنتز گلیسیریزین، شامل β-آمیرین سنتاز (BAS)، اسکوالان سنتاز (SQS) و دو سیتوکروم CYP72A154 و CYP88D6 بعد از گذشت 12 و 24 ساعت بررسی شدند. نتایج نشان داد که این ژن ها در غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید و در زمان های متفاوت