اسعد معروفی

گیاه شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra) متعلق به خانواده ی بقولات (Fabaceae) یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که به صورت خودرو نیز می روید ولی امروزه به دلیل فواید زیاد دارویی مهم به صورت تجاری نیز کشت می شود. متابولیتهای ثانویه با ارزشی در شیرین بیان شناسایی شده اند که مسیرهای بیوسنتز آنها تا حدودی شناسایی شده اند. امروزه افزایش این متابولیتهای با ارزش مانند گلیسیریزین و ساپونین ها یکی از اهداف بیوتکنولوژی گیاهی است. چندین ژن در مسیرهای بیوسنتز متابولیتهای ثانویه در شیرین بیان شناسایی شده اند که مطالعه میزان بیان آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. علی رغم وجود چندین روش جهت مطالعه بیان ژنها، بهترین و دقیق ترین روش برای بررسی الگوی بیان ژن ، اندازه گیری میزان کمی و نسخه های mRNA با استفاده از PCR در زمانهای واقعی(Real-Time PCR) است. در روش ریل تایم جهت بررسی کمی بیان ژنها (qRT-PCR) نیاز به داشتن یک حداقل یک ژن دارای بیان ثابت در بافت و شرایط آزمایش است که به ژنهای رفرنس معروف هستند. به منظور شناسایی ژنهای دارای الگوی بیان ثابت یا ژنهای رفرنس ( reference gene) ، پایداری بیان چندین ژن مهم که در فعالیتهای مهم سلولی نقش دارند، در بافتهای ریشه و برگ شیرین بیان در دو شرایط نرمال و تحت استرس خشکی مورد بررسی قرار گرفت. پایداری ژنها با استفاده سه نرم افزار مهم geNorm ، NormFinder و BestKeeper مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که ترتیب ثبات و پایداری ژنها در دو شرایط محیطی متفاوت و در بافتهای ریشه و برگ متفاوت است. به طوری که در بافت برگ ژنهای UBC2 ، EF1 و ACT در شرایط نرمال و ژنهای ACT ، BTU و UBC2 تحت شرایط استرس به عنوان ژنهای پایدار شناسایی شدند. همچنین در بافت ریشه ژنهای BTU ، ACT و UBC2 هم در شرایط نرمال و هم تحت شرایط استرس به عنوان ژنهای دارای بیان ثابت معرفی شدند. به علاوه هر سه روش GAPDH، FBP و BTU را به عنوان ژنهای ناپایدار شناسایی و استفاده از آنها رابه عنوان ژن رفرنس توصیه نکردند. نتایج به دست آمده در این پژوهش نشان می دهد که ارزیابی اولیه پایداری ژنهای کاندید به عنوان رفرنس از اهمیت بالایی برخوردار است و باعث بالا بردن دقت و ارزش نتایج بیان ژن به کمک روش qRT-PCR می شود.