اسعد معروفی

کاسنی (Cichorium intybus) گیاهی دیپلوئید (18=n2) با خودناسازگاری اسپروفیتی است، در حالت وحشی سیکل زایشی یک ساله داشته و انواع علوفه ای از این گروه گزینش شده اند. انواع زراعی سالادی و ریشه ای این گونه دوساله هستند. سابقه استفاده دارویی طولانی مدت کاسنی بخاطر وجود ترکیبات مهمی مثل اینولین، سزکوئی ترپن لاکتون ها، فنول ها و کومارین ها در ریشه، برگ و بذر است. کاسنی ریشه ای (صنعتی) مهمترین منبع تهیه اینولین، ترکیبی پری بیوتیک که کاربردهای وسیعی در صنایع غذایی و دارویی پیدا کرده است، می باشد. لذا به منظور مطالعه خصوصیات ریخت شناسی و بررسی پتانسیل توده های بومی کاسنی و ارقام صنعتی این گیاه جهت تولید اینولین، درسال اول آزمایش 11جمعیت بومی کاسنی به همراه جمعیت کاسنی ریشه ای مجارستانی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. در این آزمایش با توجه به اینکه رابطۀ بین عملکرد اینولین و درصد اینولین در ارقام بررسی شدۀ کاسنی ریشه ای، معنی دار نبود وزن خشک ریشه به عنوان شاخص عملکرد اینولین کاسنی در نظر گرفته شد. وزن خشک ریشۀ ژنوتیپ های بومی به دلیل ظهور ساقۀ گل دهنده در سال اول کشت (بولتینگ) نسبت به جمعیت کاسنی ریشه ای مجارستانی بطور چشمگیری کمتر بود. در آزمایش دوم ضمن تکمیل کردن کلکسیون ژنوتیپ های کاسنی مشتمل بر 13 جمعیت بومی کاسنی که 3 مورد آنها ژنوتیپ کاسنی پاکوتاه بود، 5 ژنوتیپ کاسنی ریشه ای، 4 ژنوتیپ کاسنی سالادی ویتلوف و 1 مورد آندیو فری و مطالعات خصوصیات ریخت شناسی و روابط خویشاوندی آنها، صفات عملکرد ریشه، درصد اینولین ژنوتیپ ها و عملکرد اینولین آنها در واحد سطح با کشت در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در اواخر فروردین سال زراعی 92-1391 با تراکم 8 بوته در متر مربع محاسبه شدند.بیشترین عملکرد تر ریشه در متر مربع به ترتیب مربوط به ژنوتیپ های ارکیس (45/4 کیلوگرم)، تیلدا (56/3 کیلوگرم)، شپنز (34/3 کیلوگرم) و هرا (96/2 کیلوگرم) بود. کمترین وزن ریشه و درصد اینولین مربوط به ژنوتیپ های بومی کاسنی به خاطر بولتینگ آنها بود. متوسط درصد اینولین وزن تر ریشه در ژنوتیپ های شپنز، هرا، ارکیس و تیلدا به ترتیب معادل 5/26، 3/14، 5/13 و 77/11 بدست آمد که نسبت به سایر ژنوتیپها بیشتر بود. لذا بیشترین میزان اینولین قابل اس