اسعد معروفی

به منظور تعیین محل ژنهای کنترل کننده مقاومت به خشکی و غربال کردن شاخص های کمی مقاومت به خشکی، لاینهای جایگزین شده کروموزومی گندم شین ( والد دهنده) در زمینه ژنتیکی گندم) Chinese Spring والد گندم) . در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبی و دیم در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی مورد آزمایش قرار گرفتند. بر مبنای عملکرد آبی (Yp) و دیم (Ys) ، شاخص های کمی مقاومت به خشکی از قبیل : میانگین بهره وری (MP)،شاخص تحمل (TOL) . میانگین هندسی بهره وری (GMP) ، میانگین هارمونیک (HAR) ، شاخص حساسیت به تنش (SSl) و شاخص تحمل تنش (STl) بدست آمدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس بسیار معنی داری را بین لاینها ازنظر عملکرد آبی و دیم و نیز اجزاء عملکرد نشان داد که دلالت بر وجود تنوع ژنتیکی و امکان تعیین ژنهای کنترل کننده این صفات بر روی کروموزومهای مربوطه دارد. نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین ژنهای کنترل کننده عملکرد و اجزاء آن در شرایط دیم بر روی کروموزومهای4A ، 7A، 2D،4D ،5D و 6D قرار گرفته اند. نتایج حاصل از تحمل همبستگی بین شاخص ها و میانگین ها در شرایط آبی و دیم نشان داد که مناسبترین شاخص ها برای غربال کردن لاینهاسه شاخص میانگین بهره وری (MP) ، میانگین هندسی بهره وری (GMP) و شاخص تحمل تنش (STl)می باشد. بررسی نمودار سه بعدی نشان داد که بیشتر ژنهای کنترل کننده شاخص های کمی یاد شده بر روی کروموزومهای 7A، 1B ، 2D، 4D، 6D قرار دارند و می توان از آنها برای اصلاح ژنتیکی مقاومت به خشکی در گندم بهره جست. بررسی نمودار بای پلات که یک نمودار چند متغیره است نیزنشان داد که ژنهای کنترل کننده شاخص های کمی مقاومت به خشکی روی کروموزومهای 7A، 1B،2D ، 4D ، 6D قرار دارند. برای گروه بندی لاینها از تجزیه خوشه ای و نمودار دندروگرام استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای نیز نشان داد که لاینهای 7A،4D ، 6D و واریته شین ( والد دهنده) در یک گروه قرار گرفته اند.