سید علی جوهری

دردهه‌های اخیر، استفاده از نانو ذرات نقره به عنوان ماده‌ای با ویژگی‌های منحصر به فرد و کاربردهای گوناگون، به ویژه در حوضه ضدعفونی و پزشکی، جلب توجه فراوانی کرده است. اما استفاده گسترده از این نانو ذرات می‌تواند به آلودگی منابع آبی و محیطزیست‌ منجر شده و تأثیرات جانبی بر سلامت انسان و محیط‌زیست ایجاد کند. یکی از گونه‌های ماهیان مفید برای پژوهش‌های محیط زیستی، ماهی دانیو گورخری (Danio rerio) است که به عنوان مدل زیست‌شناختی مورد استفاده قرار می گیرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات توأم نانو ذرات نقره و جیرهای کم کالری و پرکالری بر سلامت کبد ماهی دانیو گورخری انجام شده است. این پژوهش به بررسی نقش رژیم‌های غذایی مختلف در تعدیل تأثیرات نانو ذرات نقره بر سلامت ماهیان دانیو می‌پردازد. تمام آزمایشات در سه تکرار انجام شد و برای هر تکرار از ٤٠ عدد ماهی سالم، از هر دو جنس به صورت برابر استفاده شد (مجموعا شش تیمار و ٧٢٠ عدد ماهی). ماهی ها به شش تیمار تغذیه ای در سه تکرار تقسیم شده و برای 28 روز تحت تیمار بودند. کنترل منفی فاقد نانو ذرات نقره (سه بار تغذیه در روز با غذای تجاری مخصوص به این گونه ماهی به اندازه پنج درصد وزن بدن ماهی، گروه کم‌کالری (یک بار در روز تغذیه با غذای تجاری مخصوص)، گروه پرکالری (سه وعده غذادهی در روز با غذای تجاری به همراه ده درصد چربی مازاد گیاه کانولا)، گروه کنترل همراه با نانو نانو ذرات نقره (سه وعده غذادهی در روز به همراه نانو ذرات نقره به میزان 50 میلی گرم در کیلوگرم غذا)، گروه کم کالری همراه با نانو ذرات نقره (یک وعده غذادهی در روز به همراه نانو ذرات نقره به میزان 50 میلی گرم در کیلوگرم غذا)، گروه پر کالری همراه با نانو ذرات نقره (سه بار غذادهی در روز به همراه 50 میلی گرم در کیلوگرم غذا). پس از پایان دوره 28 روزه تغذیه ای، بعد از زیست سنجی کامل، از نیمی از ماهیان هر گروه نمونه‌های کبد برای سنجش آنزیم های آنتی اکسیدانی استخراج شد، تعدادی نیز ماهی برای سنجش اسید چرب، چربی کل و انباشت زیستی نقره استفاده شد و نیمی دیگر از ماهیان برای مطالعات بافتی شناسی کبد، اندازه گیری گلوکز خون و تهیه گسترس خون مورد استفاده قرار گرفت. این مطالعه به بررسی تأثیر نانو ذرات نقره و کالری دریافتی بر ماهی دانیو گورخری پرداخته و نشان می‌دهد که افزایش کالری دریافتی به بهبود رشد ماهی کمک می‌کند، اما نانو ذرات نقره اثرات پیچیده‌ای بر رشد دارند و ممکن است سطح گلوکز خون را افزایش داده و رشد را کاهش دهند. نانوذرات نقره به تغییر پروفایل اسیدهای چرب، افزایش انباشت زیستی نقره و آسیب‌های بافتی مانند آسیب به کبد و روده منجر می‌شوند. همچنین، نانو ذرات نقره موجب افزایش چربی کل بدن و کاهش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی می‌شوند، در حالی که کالری دریافتی کم می‌تواند به افزایش فعالیت این آنزیم‌ها کمک کند. نانو ذرات نقره باعث کاهش اندازه سلول‌های گلبول قرمز می‌شوند، در حالی که کالری دریافتی بیشتر به افزایش مساحت هسته این سلول‌ها منجر می‌شود. علاوه بر این، نانو ذرات نقره می‌توانند به تأخیر در ترمیم آسیب‌های باله دمی منجر شوند و بهبود این آسیب‌ها را دشوارتر کنند. نتایج نشان داد که نانوذرات نقره اثرات متنوع و پیچیده‌ای بر پارامترهای مختلف فیزیولوژیک و بیوشیمیایی دارند. افزایش کالری دریافتی، افزایش قابل توجهی در نرخ رشد و میزان چربی کل بدن ماهی ایجاد کرد، در حالی که نانو ذرات نقره با افزایش سطح گلوکز خون، کاهش شاخص‌های رشد و تغییر در پروفایل اسیدهای چرب همراه بودند. نانو ذرات نقره همچنین منجر به انباشت بالای نقره در بافت‌های ماهی و آسیب‌های جدی به کبد و روده شدند و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی را کاهش دادند. در زمینه آسیب‌های بافتی، نانوذرات نقره به تأخیر در ترمیم آسیب‌های باله دمی منجر شدند. به طور کلی، این نتایج نشان‌دهنده تعامل پیچیده بین رژیم‌های غذایی با کالری دریافتی متفاوت و نانو ذرات نقره در تأثیرگذاری بر سلامت و رشد ماهی‌ها است و تأکید می‌کند که استفاده از نانو ذرات نقره نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر و مدیریت بیشتر دارد.