علی اکبر مظفری

عدم وجود سیستم مؤثر و کارآ برای باززایی گیاه نخود در شرایط درون شیشه ای، یکی از محدودیت های اصلی در رابطه با دست ورزی سلولی و ژنتیکی نخود می باشد. از طریق تکنولوژی کشت بافت، ارتقاء و بهبود این محصول جهت ایجاد و توسعه ارقام مقاوم به بیماری و واریته های پرعملکرد فراهم می گردد. در دو دهه اخیر برای تولید گیاهان تراریخته و انتقال ژن با استفاده از تکنیک های جدید مانند جنین زایی سوماتیکی و تولید کالوس مطالعات وسیعی در دست اجراست. در این مطالعه برای انگیزش جنین زایی سوماتیکی در نخود زراعی از ارقام پیروز و کاکا استفاده شد. برای انجام آزمایش از ریزنمونه های مختلف (برگ، هیپوکوتیل و اپی کوتیل) و غلظت های مختلف تنظیم کننده های مختلف رشد (زآتین(Zea)، بنزیل آدنین(BA)، نفتالیناستیک اسید (NAA) و 2،4 – دی کلروفنوکسی استیک اسید (2,4-D)) استفاده شد. آزمایشات شامل دو مرحله بود؛ مرحله اول انگیزش کالوس جنین زا و مرحله دوم جنین زایی سوماتیکی کالوس های جنین زا روی محیط کشت موراشیگ و اسکوگ (MS) حاوی چهار غلظت (2، 3، 4 و5 میلی گرم در لیتر) 2,4-D و NAA تولید شدند. حداکثر کالوس جنین زا در رقم کاکا از ریزنمونه هیپوکوتیل (3/96%) روی محیط کشت حاوی 5 میلی گرم در لیتر 2,4-D به دست آمد. برای تولید جنین های سوماتیکی، کالوس های جنین زا به محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر BA و 2,4-D، محیط کشت ½ MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر Zea و محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر BA و 1 میلی گرم در لیتر 2,4-D انتقال داده شدند. بالاترین فراوانی جنین سوماتیکی مرحله قلبی ( 33/58%) در رقم کاکا از ریزنمونه های برگ روی محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر BA و 2,4-D حاصل شد.