احمد امانی

یکی از دلایل عمده ارجاع کودکان و نوجوانان به کلینیک‌های خدمات مشاوره و روانشناختی، اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه است. بسیاری از نوجوانان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه توانایی کنترل و مهار رفتارهای تکانشگری را ندارند و در حوزه راهبردهای خودمهارگری دارای ضعف هستند. یکی از درمان‌های موثر برای کار با کودکان و نوجوانان با اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه طرحواره درمانی هیجانی می‌باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی بر تنظیم هیجان و راهبردهای خودمهارگری نوجوانان با اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه است. طرح پژوهش یک طرح تک آزمودنی از نوع ABA بود که شامل؛ سه خط پایه، سه دوره درمان و سه دوره پیگیری بود. جامعه آماری پژوهش نیز شامل تمام دانش‌آموزان مدارس متوسطه اول شهرستان دالاهو، شهر ریجاب در سال تحصیلی 1399-1400 بود که پس از بررسی ملاک‌های ورود و خروج (مانند؛ رضایت آگاهانه، داشتن اختلال نافرمانی مقابله-ای، و عدم مصرف دارو)، 6 دانش‌آموز با روش نمونه‌گیری هدفمند و با رعایت کامل ملاحظات اخلاقی انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش عبارت بودند از؛ مصاحبه بالینی نیمه ساختار یافته بر مبنای DSM-5، مقیاس درجه‌بندی اختلال نافرمانی مقابله‌ای، پرسشنامه تنظیم هیجان برای کودکان و نوجوانان و مقیاس خودمهارگری تانجی. سپس آزمودنی‌ها 10 جلسه مداخله مبتنی بر طرحواره درمانی هیجانی لیهی را دریافت کردند و پس از جلسات چهارم، هفتم و دهم توسط ابزارهای پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفتند. به‌منظور پاسخ‌گویی به سؤالات پژوهش و بررسی فرضیات از شاخص‌های d کوهن، درصد داده‌های ناهمپوش، شاخص تغییر پایا و نمودارهای بصری تحلیل روند ABA استفاده شد. در بررسی نتایج پژوهش مشاهده شد که مداخله انجام گرفته در همه مؤلفه‌های پژوهش و در تمام 6 مشارکت کننده در پژوهش، دارای اثرگذاری بالا و باثبات می‌باشد. مجموع شاخص‌های آماری نشانگر اثرگذاری بالا و با ثبات طرحواره درمانی هیجانی بر تنظیم هیجان و راهبردهای خودمهارگری نوجوانان با اختلال نافرمانی مقابله‌ جویانه در هر 6 مشارکت‌کننده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت طرحواره درمانی هیجانی بر تنظیم هیجان و راهبردهای خودمهارگری نوجوانان با اختلال نافرمانی مقابله‌ جویانه اثربخش است.