ولی غلامی

ژوهش پیش ­رو به بررسی تحلیلی رمان تحسین شده پرندۀ من اثر فریبا وفی می­پردازد. رویکرد نظری اتخاذ شده در مطالعه حاضر بر پایه تحلیل متنی و سنخ­شناسی ادبی در تفکر منتقد ادبی فرانسوی رولان بارت بنا شده است. بدین منظور، اس/زد اثر مهم و تاثیر­گذار بارت به عنوان مبنای نظری و شیوه روش­شناسی در تحقیق حاضر نقش مهمی ایفا می­کند. در تحلیل متنی بر این پایه، نشانه­شناسی ادبی مفهومی کلیدی به شمار می­رود. این رویکرد نشانه­شناختی به عنوان یکی از اولین نمونه­های تحلیل پساساختارگرایانه توسط بارت با ارائه رمزگان پنج‌گانه­ی کنشی، هرمنوتیکی، معنایی، نمادین و فرهنگی تاسیس می­شود. نتیجه­ی این‌گونه تحلیل متنی تعریف «متون خواندنی و نوشتنی» است که می­توان از آن به عنوان سنخ­شناسی ارزشی یاد کرد. متون خواندنی که اغلب متونی رئالیست هستند، امکان تحلیل و تفسیر را در خواننده به حداقل می­رسانند. این در حالی است که متون نوشتنی یا به عبارتی متون نوگرا، به مخاطبی فعال در پروسه­ی تفسیر متن نیازمند است. بررسی رمزگان پنج‌گانه در متون نوشتنی موجب شناخت تفاسیر گوناگون خوانندگان مختلف از فرهنگ­های متفاوت می­شود و از طرفی این بررسی عیار متون خواندنی را نیز از ساحتی ارزشی مشخص می­کند. علاوه بر این، با اهتمام به مفهوم «اسلوب نوشتار» مطرح شده در درجه صفر نوشتار اثر شناخته شده بارت، بررسی پرندۀ من از ساحتی روایت­شناختی صورت می­گیرد که منجر به اطلاق مفهومی سنخ­شناسانه به رمان مذکور خواهد شد. در این پژوهش رمان وفی با به­کارگیری رمزگان نشانه­شناختی پنج‌گانه و اسلوب نوشتار مؤلف مورد تحلیل متنی قرار گرفته است و از این رو به اطلاق طبیعتی خواندنی به این اثر معاصر منتج شده است. روش به­کار رفته در مطالعه حاضر بدین گونه است که با انتخاب قطعات مختلف از جای­جای متن رمان پرندۀ من و بررسی آن­ها بر مبنای رمزگان پنج‌گانه نشانه­شناختی سعی بر اثبات اطلاق مفهوم متن خواندنی به این رمان شده است. تعدد رمزگان کنشی و هرمنوتیکی در متن پرندۀ من، جایگاه مؤلف و قالب روایی داستان، این اثر را به متنی خواندنی که نیازمند خواننده­ای منفعل است تبدیل می­کند.