تشبیه در علم بیان، جایگاه ویژه ای دارد و در آفرینش تصاویر شعری، نقش کلیدی و اساسی دارد و نشان دهنده وسعت خیال شاعر است بنابراین؛ می توان این عنصر بیانی را دارای نقشی مؤثر و تعیین کننده، در برجستگی وخیال انگیزی اشعار شاعران محسوب کرد. خواجه عصمت بخارایی از مشاهیر شاعران دوره ی تیموری است قسمت اصلی دیوان او را غزل هایش تشکیل می دهد که با استواری و روانی بسیار سروده شده است. تبحر این شاعر در بهره گیری از عنصر تشبیه در غزلیاتش کاملا آشکاراست وی در بیان اندیشه ها و احساسات خود، به طرق مختلف از این عنصر و ارکان آن به زیبایی بهره برده است. در پژوهش حاضر، تشبیهات موجود در غزلیات عصمت بخارایی، از جهات مختلف، از جمله: ساختاری، موضو عی، عناصر موجود در تشبیه، مفرد و مرکب بودن و وحدت و تعدد مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. سپس با بررسی آماری و نموداری، فراوانی و بسامد، نگرش خواجه عصمت بخارایی در به کار بردن تشبیهات، دقیق تر مورد بررسی قرار گرفته است. هدف این پژوهش پس از بررسی عناصر تشبیه و ساختار آن این است که مشخص شود که عصمت بخارایی در غزلیاتش ، به چه میزان به تشبیه توجه کرده است و جایگاه تشبیه در غزلیات او چقدر می باشد. غزلیات عصمت بخارایی، دارای 2576 بیت و 920 تشبیه است. بررسی این عنصر، در غزلیات عصمت بخارایی این نکته را آشکار می کند که این شاعر، در اشعارش به تشبیه تمایل دارد و بیشتر از تشبیه حسی به حسی بهره برده ابزار تصویر سازی در تشبیه بیشتر عناصر انسانی هستند. البته این شاعر گاهی از اشیاء، عناصر طبیعت، اجرام آسمانی، حیوانات و عناصر اربعه در ساخت تشبیهاتش بهره برده است. تمایل او در اشعارش به تشبیه مفرد و نوع تشبیه بلیغ بیشتر بوده است. قابل ذکر است که جایگاه تشبیه در غزلیاش بسیار در خور اهمیت بوده که نشان از توجه شاعر به تشبیه در اشعارش می باشد. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و بر اساس مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است.
