در این مقاله بخشی از معماری منطقه اورامان استان کردستان در ناحیه غربی ایران، با تاکید بر ساختار ویژه روستاهای کوهستانی این منطقه و بر مبنای عوامل موثر در شکل گیری آن مورد بررسی قرار گرفته است. در حاشیه غرب و شمال غرب کشور، در سلسله کوههای منشعب زاگرس، ساختاری برگرفته از خصایص انسانی و اعتقادات اسلامی آرمیده است که بخش مهمی از سابقه هنر و معماری ایرانیان محسوب می گردد. هویت معماری این منطقه، نشانگر اصول و ارزشهای بنیادین معماری، بالاخص معماری اسلامی و تاثیرات مبانی اعتقادی اسلام در شکل گیری معماری و شهرسازی آن می باشد. ضمن اینکه بدلیل ویژگیهای محیطی و شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی، ترکیب اصول و اعتقادات فرهنگی و دینی با عوامل فیزیکی نظیر نحوه ساخت، روشهای اجرا و مصالح بومی، در شکل گیری و هویت بخشی معماری اصیل منطقه تاثیرات بسزایی داشته است. بسیاری از کارشناسان در شکل گیری بافت روستاهای کوهستانی، بحث جبر گرایی (Determinism) را مطرح نموده و معتقدند که بدلیل ناگزیری در تقابل با عوامل اقلیمی و جغرافیایی، بافت این روستاها از یک جهت خاص تبعیت نموده اند. اما بر اساس مطالعات در بسیاری از روستاهای منطقه اورامان ، علیرغم نوع خاص و جهت غالب شیب و توپوگرافی، تلاش شده است تا حد امکان جهت گیری اصلی بافت روستا به سمت قبله بوده یا پیرامون فضاهای مذهبی نظیر مسجد و بقعه امامزاده شکل گرفته و این ارزش معنوی به نحوی در معماری خود را نشان داده است. چرخش خانه ها و خروج از خط توپوگرافی تا آنجا که در توان معماران بوده و بر مبنای فناوریهای بومی در این مناطق مشاهده می گردد. سایر اصول معماری اسلامی نظیر محرمیت، درونگرایی و خودبسندگی بهمراه اصول و ارزشهای دینی که در مقاله بدانها پرداخته شده است؛ در ساختار معماری اورامان و ایجاد هویتی شاخص، متجلی شده است.
