هورامان و متعلقات آن را باید به عنوان بخشی مهم از میراث جهانی بشریت معرفی نمود. میراثی جاوید و ماندگار که با گذر از زمان، اعصار و قرون و با پاسداشت هویت در زمینه های مختلف اجتماعی، هنری، فرهنگی و معماری می توان الگوهای ارزشمندی را در دوران کنونی بازتعریف نماید که این باز تعریف، یکی از اهداف اصلی این پژوهش می باشد. با توجه به شاخصهای معماری هورامان می توان اصول و مبانی بارزی از تمدن کهن و غنی ایرانی را به درستی معرفی نمود. مساله این پژوهش تبیین این شاخصها و نشانه ها ئر معماری هورامان است. مبانی نظری برخاسته از اصول و ارزشهای پایدار معماری اسلامی و بومی و اعتقادات دینی بهمراه ساختار اجتماعی و فرهنگی در تشکیل معماری و بافت هورامان، بسیار چشمگیر می باشد. در کنار این مبانی لازم است قدمت و سابقه این ناحیه مورد توجه واقع شود. برای نگرشی بر قدمت این منطقه باید به تاریخ آن نگریست: هورامان در اصل گویش کردی اورامان می باشد که در ترجمه این واژه اینگونه آمده است که "هور" به معنی اهورا و "مان" هم به معنی خانه است و هورامان را به معنی خانه و سرزمین هم معنی کرده اند. روستاهای ناحیه هورامان قدمتی دیرینه در تاریخ دارد و وجود آثار و بقایای آتشکدههای خاص در اطراف آن نشانگر این موضوع است که مردم این نواحی پیش از گرویدن به اسلام زرتشتی بودهاند. این سرزمین در گذشته قلمرو فرمانروایان و سلاطین محلی بوده که با اقتدار بر آن حکمفرمایی میکردند به همین دلیل این روستا را هورامان تخت یعنی پایتخت یا مرکز سلطنت نامیدهاند. علاوه بر مبانی نظری که بدان اشاره شد اقلیم و شرایط جغرافیایی و آب و هوایی در کنار مباحث معیشتی از دیگر عوامل تشکیل دهنده ساختار معماری و شهرسازی این ناحیه بالاخص در بخش مسکونی است. از آنجا که مسکن فضای خصوصی زندگی انسانهاست؛ لذا توجه به شرایط آسایش وآرامش در این فضا ها و همچنین لحاظ نمودن اقتصادی بودن راههای دستیابی به شرایط فوق بسیار حائز اهمیت می باشد که به بهترین شکل ممکن در هورامان متجلی می باشد. نتایج مطالعات و پژوهشهای انجام شده نشان می دهد در صورت استمرار مطالعات و تحقیقات بیشتر می توان به تعریف دقیق و واضحی از اصول و هویت معماری در این مناطق و همچنین شناخت دقیق از فناوریهای بومی رایج در آن رسید . دستیابی به این اصول مهمترین دستاورد چنین تحقیقات و پژوهشهایی محسوب می گردد. اصول و ارزشهای آشکار و پنهان در معماری هورامان آنچنان است که بهمراه سایر شاخصهای فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی آن، هورامان را باید بعنوان میراث جهانی بشری معرفی نمود.
