بیان مسأله: جهان امروز با یک پاندمی جدید و کاملاً متفاوت مواجه شده است. اپیدمی کرونا افراد، خانوادهها، جوامع، شهرها، اقتصاد، ساختارهای سیاسی و حتی حوزههای مختلف پژوهش را به شدت تحت تأثیر قرار داده و بر عدم قطعیتهای اقتصادی- اجتماعی افزوده است. خانواده و فرایندهای آن شامل نگرشها و تصمیمات ازدواج و فرزندآوری از جمله مواردی است که به احتمال فراوان تحت تأثیر کرونا قرار گرفته و بخشی از پژوهشهای اخیر را به خود اختصاص داده است. در این پژوهش، پاندمی کرونا به مثابه بخشی از یک عدم قطعیت اقتصادی بزرگتر در نظر گرفته شده و هدف اصلی آن است تا ضمن معرفی چارچوب جدید «ترسیم روایتهای آینده»- که اخیراً بدنه رو به توسعهای از ادبیات نظری و تجربی کشورهای تجربهکننده باروری پایین اروپا را تشکیل میدهد، به تشریح عناصر و گزارههای این چارچوب و مقایسه آن با چارچوبهای رایج که تأکیدشان بیشتر بر ابعاد عینی ناامنی اقتصادی و رفتارهای مبتنی بر اجتناب از ریسک است پرداخته شود. در این راستا، سؤال رو درروی پژوهش آن است که؛ آیا پاندمی کرونا بر تعهدات بلندمدت خانوادگی، یعنی ازدواج، تشکیل خانواده، و فرزندآوری تأثیر خواهد گذاشت؟ و اگر فرض را بر اثرگذاری آن بگذاریم، سازوکار آن به صورت تئوریک چگونه است؟ ملاحظات نظری: نظریهپردازان مدرنیته متأخر، مواجهه با ریسک و عدم قطعیت در بیشتر جنبههای زندگی روزمره را از ویژگیهای دنیای امروز میدانند، اگرچه آنها را از لحاظ نتایج و کنترل متفاوت میبینند. در حالیکه ریسک با نتایج شناخته شده و احتمالات مشخص این نتایج همراه و قابل اندازهگیری است و مدیریت آن نیز آسانتر است، عدم قطعیت زمانی به وجود میآید که چندین نتیجه احتمالی وجود دارد، و برخی یا تمام آن نتایج ممکن است ناشناخته باشند، و احتمالات این نتایج نیز قابل اندازهگیری نیست. بسترها و شرایط حاکم بر جهان امروزی از قبیل افزایش سرعت، پویایی و نوسانات روزافزون حاصل از جهانیشدن، گسترش جریان نئولیبرالیسم، امواج جدید تحولات فنّاوری و ...، همگی بهوجودآورنده یک منبع قویِ عدم قطعیت و بلاتکلیفی هستند. داعیه این پژوهش آن است که پاندمی کرونا بخشی از عدم قطعیتهای بزرگتر دنیای امروز بوده و بر ابهام و بیاطمینانیهای افراد به شدت افزوده است و با توجه به ناتوانی مردم در پیشبینی وقوع وقایع، عدم قطعیت اغلب با ترس، اجتناب اجتماعی، و احساس عدم کنترل همراه است، و در این شرایط، انتخاب در بین گزینههای موجود و شکلگیری استراتژی برای افراد دشوارتر میشود. با استناد به چارچوب مفهومی، استدلال میشود که عدم قطعیت مفهومی آیندهنگر است و مستلزم اتخاذ چارچوبی است که ماهیت آینده را تصدیق کند. این چارچوب، «ترسیم روایتهای آینده» خوانده میشود و مدعی است که تصمیمات و رفتارهای جمعیتی همیشه در شرایط عدم قطعیت بنیادی گرفته میشوند؛ شرایطی که در آن اثرات اعمال فعلی را نمیتوان با اطمینان خاطر پیشبینی کرد یا تخمین زد، و افراد مطابق با عدم قطعیت یا بهرغم عدم قطعیت براساس روایتهای خود از آینده- آیندههای خیالی تعبیه شده در عناصر اجتماعی و تعاملات آن ها- تصمیمگیری و عمل می کنند. به عبارت دیگر، افراد براساس تصورات و ادراکات برساخته اجتماعی، روایت های خود را از آینده می سازند تا در شرایط عدم قطعیت تصمیم بگیرند. به طور خلاصه، چارچوب یاد شده ادعا میکند که ترسیم روایت افراد از آینده در بستر عدم قطعیتها به طور منفی بر نگرشهای ازدواج و فرزندآوری تأثیر میگذارد و کرونا این تأثیر را تشدید میکند. روش پژوهش: در این پژوهش، با واکاوی در ادبیات نظری و تجربی چارچوب روایت یا ترسیم روایتهای آینده، به تشریح و میزان کاربست آن برای اثرگذاری بر جمعیتشناسی خانواده در ایران پرداخته و فرض را بر آن میگذاریم که با توجه به بدیع بودن چارچوب یاد شده و دور نبودن ایران از شرایط حاکم بر دنیای امروز و تشدید عدم قطعیتهای اقتصادی- اجتماعی ناشی از کرونا در جامعه، تشریح و تلاش برای مفهومسازی و عملیاتی کردن این چارچوب در کشور، برای پژوهشهای جمعیتی مرتبط با خانواده بسیار حائز اهمیت بوده و به طور قطع میتواند مسیر احتمالی نگرشهای ازدواج و فرزندآوری که یکی از دغدغههای مهم سیاستهای جمعیتی امروز نیز میباشد را روشن نماید. یافتهها و نتایج: در دوران همهگیری کرونا، افزایش بیکاری، نداشتن چشمانداز شغلی پایدار، کاهش ساعات کار و کاهش درآمد، مشکلات مالی و ...، همگی از مصادیق عدم قطعیتهای بزرگتر به شمار میروند که میتوانند به طور منفی بر نگرشها، انتخابها و تصمیمات و رفتارهای ازدواج و فرزندآوری تأثیر بگذارند. سازوکار اثرگذاری عدم قطعیتهای ناشی از کرونا بر نگرشهای ازدواج و فرزندآوری اینگونه است که؛ بحران و رکودهای اقتصادی، عدم
