شهرام کبودوندپور

آلودگی محیط زیست توسط فلزات سنگین یک مشکل جدی در بسیاری از کشورهایی جهان است. فلـزات سنگین بـه دلیـل داشـتن خواصـی هم چــــون: ســــمیت زیــــاد، پایــــداری، تجمــــع زیســــتی (Bioaccumulation) وبــــــــزرگنمــــــــایی زیســــــــتی (Biomagnification) درزنجیــره غــذایی جــزءآلاینــده هــای بسیار خطرناک محسوب می شوند. فلزات سنگین می توانند در آب ،خاک،هوا گیاه، غذا وحتی در بافت های حیوانی نظیر کبد وکلیه یافت شوند. زنجیره و رژیم غذایی، از مهم ترین مسیرهایی است که انسان ها از طریق آن ها تحت تأثیر فلزات سمی قرار می گیرد. سمیت فلزات سنگین و تجمع آن ها در زنجیر ه های غذایی یکی از اصلی ترین معضلات زیست محیطی و بهداشتی جوامع مدرن است. در بین عناصر سنگین، فلزات کادمیوم و سرب به دلیل نیمه عمر طولانی در بدن انسان و دیگر حیوانات و سمی بودن زیاد از اهمیت ویژه ای برخور دارند. در بین فلزات سنگین،کادمیوم به دلیل این که در مقادیر کم سمی بوده و به راحتی جذب گیاهان می شود و با ورود به چرخه غذایی باعث اثرات مخرب بر سلامت انسان و دیگر حیوانات می گردد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است . هدف از این پژوهش بررسی تجمع زیستی فلزات سنگین (سرب و کادمیوم) در یک مسیر غذایی از یک زنجیره غذایی (آب، خاک، گیاه، دام و انسان) در حوضه ی آبریز سد قشلاق سنندج، ایران. است. در این راستا در 4 فصل تعداد 20 نمونه آب، 20 نمونه خاک، 60 نمونه گیاه (20 نمونه گندم، 20 نمونه یونجه، 20 نمونه جو) 80 نمونه از دام (20 نمونه بافت کبد گوسفند، 20 نمونه بافت عضله، 20 نمونه چربی، 20 نمونه پشم) و نهایتا 64 نمونه از بافت موی سر از دو جنس مرد و زن از محدوده ی آبخیز سد قشلاق سنندج و ساکنین روستای سراب قامیش گرفته شد. در تحقیق حاضر غلظت فلزات سنگین سرب و کادمیوم در سطح حوضه ی آبخیز سد قشلاق سنندج اندازه گیری شد و غلظت این فلزات در آب ، خاک، گیاه ( گندم، جو، یونجه)، دام ( بافت ماهیچه، کبد، چربی و بافت مو) و انسان ( بافت مو) با استفاده از دستگاه جذب اتمی به روش کوره گرافیتی اندازه گیری و با استفاده ازنرم افزار (Release 17) SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. هم چنین روند بزرگنمایی زیستی و تجمع زیستی فلزات سنگین در زنجیره های غذایی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از اندازه گیری غلظت فلزات سنگین درآب دریاچه سد قشلاق سنندج نشان داد ک