حقوق کیفری علمی در آغازین سده نوزدهم در یک فضای فکری جرم مدارانه با آثار اندیشمندانی مانند سزار بکاریا صاحب متولد شد. کتاب جرایم و مجازاتها موجب بروز رویکردی علمی به بزهکار، بزه و کیفر شد و مسئولیت اخلاق مدارانه بزهکار، مبنای تعیین کیفر شد. با ظهور مکتب تحققی در اواخر سده نوزدهم؛ مفاهیم متداول حقوق جزای کلاسیک و نحوه اقدام قضات در تعیین کیفر با انتقادات اساسی روبرو شد. نحوه نگرش علمی این مکتب به بزه ، آغازگر پیدایش رشته جدیدی در زمینه علوم جنایی در شاخه تجربی تحلیلی به نام «جرم شناسی» گردید. محورهای مورد تأکید این علم در شناسایی علل بزهکاری، توجه به شخصیت بزهکار است و بر این اساس پیشنهاد تغییر و تحول نهادهای کیفری و دقت نظر در «حالت خطرناک» را ارائه می دهد. بررسی تحولات حقوق کیفری و اندیشه های حاکم بر آن نشان می دهد غالب مکاتب فکری (اعم از فلسفی و جرم شناختی) که حول محور جرم ـ مجرم شکل گرفته اند به نوعی سعی در نظریه پردازی پیرامون آن در جهت کنترل ارتکاب جرم داشته اند. از این رو همه مکاتب فکری حقوق کیفری به نوعی درصدد مدیریت ریسک جرم برآمدند.
