در گذار انرژی جهان برای دستیابی به کربن صفر، بافت‌های تاریخی دارای چالش‌های زیادی هستند. حفاظت نقطه شروع بهسازی انرژی بناهای تاریخی است که باید بر اساس ضوابط باید صورت گیرد. علاوه بر این، هر بنای تاریخی منحصر به فرد است و بهسازی آنها نیاز به طراحی مختص به خود بنا را دارد. پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که به دلیل محدودیت امکانات بهسازی، آسایش داخلی و عملکرد انرژی در ساختمان‌های تاریخی اغلب پایین‌تر از استاندارد‌های تعریف شده می‌باشد. این پژوهش با هدف ایجاد یک طرح بهسازی انرژی خنثی برای ساختمان‌های تاریخی و سنتی در روستای تاریخی دولاب واقع در منظر فرهنگی هورامان صورت گرفته است که نتیجه آن پاسخ به این سوال تحقیق است که :گذار انرژی در بافت‌ها و ساختمان‌های تاریخی با چه چالش‌های مواجه است؟ آیا ارائه یک الگو پاسخگو خواهد بود؟ از طریق تجزیه و تحلیل دقیق روستای دولاب، دوساختمان مسجد محمدی علیا و ساختمان مسکونی سیف به عنوان نمونه موردی انتخاب شده‌اند، این دو بنا جزئی از بافت قدیمی روستا هستند که در چند دهه گذشته کاملا بازسازی شده‌اند اما نکته قابل توجه مصرف انرژی نسبتاً زیاد این بناها و پایین بودن محدوده آسایش حرارتی آنها نسبت به استاندارد‌های مربوطه است. برای بهبود عملکرد انرژی و افزایش آسایش داخلی، طراحی پیشنهادی بر اساس معماری بومی منطقه و ضوابط میراثی ارائه شده است. استفاده ترکیبی از عایق خارجی و داخلی، پرکردن ترک و درزها، جایگزینی پنجره چوبی دوجداره و بکارگیری تجهیزات بهینه برای هر دو ساختمان پیشنهاد شده است که در مسجد محمدی به دلیل تاریخی بودن یک سیستم گرمایش دیواری جایگزین عایق دائمی شده است که علاوه بر جلوگیری از تلفات انرژی، در فصل تابستان با خاموش کردن سیستم از تعرق شبستان مسجد جلوگیری خواهد شد. استفاده از پتانسیل منطقه برای بکارگیری تولید انرژی از طریق سیستمCHP با سوخت بیوگاز قدم بعدی این تحقیق است که این سیستم با راندمان بالا‌در تولید همزمان برق و گرما نیاز انرژی روستا را تامین می‌کند. ارزیابی طرح پیشنهادی نشان می‌دهد که بهسازی انجام شده هیچ یک از ارزش‌های میراثی شناسایی شده ساختمان را تغییر نمی‌دهد و به مقررات مربوط به آثار ملی و منظر روستای پایبند است. با اجرای بهینه سازی بناها نیاز انرژی ساختمان مسکونی تا 61 درصد کاهش و آسایش حرارتی ساختمان مسجد نیز 82 درصد افزایش می‌یابد. با این حال تقاضای انرژی ساختمان‌ها با اجرای طراحی به صفر نمی‌رسد اما به اتمام رسیدن استفاده از نفت و گاز طبیعی برای ساختمان‌ها در کوتاه مدت هدف مهم‌تری می‌باشد که از دیدگاه پایداری وحفاظتی به بافت روستا کمک خواهد کرد و از منظر زیست محیطی با تولید انرژی با استفاده از منابع پاک دستیابی به اهداف صفر کربن را برای ما مهیا می‌کند. در بخش نهایی ارائه یک رویکرد عمومی برای بهسازی انرژی ساختمان‌های تاریخی می‌تواند به ترتیب: (1) شناسایی ارزش‌های میراثی، (2) ارزیابی عملکرد فعلی ساختمان، (3) ارائه طرح‌های پیشنهادی، (4) انتخاب بهینه‌ترین راهکارها و (5) ارزیابی طراحی باشد که با تجزیه و تحلیل دقیق ساختمان میراثی میتوان این طراحی را مختص به خود بنا اجرای کرد.
