سابقه و هدف: اختلال یا عملکرد نکردن جزایر پانکراس، عامل کلیدی برای پیشرفت وضعیت دیابت است. با توجه به آثار مفید تمرین هوازی و نقش محافظتی ویتامین D3 در کاهش اختلال‌های متابولیک ازجمله بیماری دیابت، هدف از مطالعه حاضر بررسی آثار تمرین‌های هوازی و مکمل ویتامین D3 و برهم‌کنش آنها بر مورفولوژی جزایر پانکراس و شاخص مقاومت به انسولین در رتهای القاء شده به دیابت نوع 2 توسط رژیم پرچرب- استرپتوزوتوسین بود. روش کار: در این مطالعه تجربی تعداد 40 سر موش صحرایی (رت) نر نژاد ویستار در این آزمایش مورد مطالعه قرار گرفتند. تعداد هشت عدد به عنوان گروه کنترل نرمال (C) در نظر گرفته شد و با رژیم غذایی استاندارد تغذیه شدند. برای القای دیابت نوع 2 سایر موشها (32 رت) به مدت شش هفته تحت تجویز رژیم غذای پر چرب (HFD) و سپس تزریق تک دوز داخل صفاقی استرپتوزوتوسین (STZ) 40 میلی‌گرم به ازای گیلوگرم وزن بدن قرار گرفتند. موشهای دیابتی به چهار گروه مساوی: دیابتی (DC)، تمرین هوازی (DE)، مکمل دهی با ویتامین D3 (DD3)، تمرین‌های هوازی + مکمل دهی با ویتامین D3 (DD3E) تقسیم شدند. تمرین هوازی پنج بار در هفته و دویدن بر روی تردمیل بود. مکمل ویتامین D3 یکبار در هر هفته به صورت تزریق داخل صفاقی به میزان 10000 واحد بود. سطوح انسولین پلاسما و گلوکز ناشتا مورد سنجش قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه و تست تعقیبی بونفرونی انجام شد. مقادیر به صورت میانگین ± انحراف معیار گزارش شده و سطح معناداری (05/0 > P) در نظر گرفته شد. یافته‌ها: دیابت نوع 2 منجر به کاهش تعداد و اندازه جزایر پانکراسی شد. هر دو مداخله تمرین و مکمل ویتامین D3 سطح و تعداد جزایر پانکراس را افزایش داد، در مقایسه با گروه دیابتی (0/16 ± 8/48) مقاومت به انسولین در هر سه گروه مداخله؛ DE (51/ 0± 3/99)، DD3 (0/32 ± 5/15) و DD3E (0/30 ± 3/80) کاهش معنا‌دار نشان داد (0/0001 > P). همچنین در گروه مداخله DD3E، سطوح انسولین (0/03 ± 0/25) و گلوکز (26/58 ± 0/277) پلاسمای ناشتا در مقایسه با گروه DC به صورت معناداری کمتر بود(0/0001 > P). نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد تمرین‌های هوازی و مکمل‌دهی ویتامین D3 و اثر تداخلی آنهادر موشهای صحرایی دیابتی نوع 2 القاء شده توسط رژیم پرچرب-استرپتوزوتوسین سبب کاهش شاخص مقاومت به انسولین و افزایش اندازه و تعداد جزایر پانکراس می‌شود.
