محمد رزم کبیر

ارزیابی ژنتیکی و انتخاب والدین برتر به امید تولید نتاج با بازدهی بیشتر به عنوان تعریف کلاسیک اصلاح نژاد دام مطرح است. ارزیابی ژنتیکی بر اساس عملکرد ثبت شده فنوتیپی، روابط خویشاوندی حیوانات و به کمک روش های آماری و محاسبات نسبتا پیچیده برای صفات مهم اقتصادی حیوانات انجام می شود. طی صد سال گذشته، روش اصلاح دام سنتی پیشرفت های قابل توجهی داشته است و بازدهی پرورش حیوانات مزرعه ایی را تا حد بالایی بهبود داده است. با این وجود، برای برخی از صفات اقتصادی از جمله صفات باروری در گاو، کیفیت لاشه در گوسفند و مقاومت به بیماری ها در طیور چندان سودمند نبوده است. افزون بر این، محدودیت های دیگری برای این روش وجود دارد که می توان به زمانبر بودن برنامه های اصلاحی برای حیوانات با فاصله نسل طولانی، بازدهی پایین برای بهگزینی صفات محدود به جنس، کارائی اندک در صفاتی که رکوردبرداری آنها سخت و پر هزینه است، اشاره کرد. طی چند سال گذشته، همزمان با پیشرفت های بیوتکنولوژی و ژنتیک مولکولی و توسعه ژنوتایپینگ چند شکلی های تک نوکلئوتیدی (SNP) در سطح ژنوم با هزینه مناسب و کیفیت بالا، این امکان فراهم شده است که بتوان انتخاب بر پایه نشانگر را در یک مقیاس ژنومی وارد مرحله کاربردی نمود که به این روش اصطلاحاً انتخاب ژنومی (Genomic Selection) گفته می شود. در انتخاب ژنومی با استفاده از نقشه های نشانگری با تراکم زیاد از SNPهایی که کل ژنوم را پوشش می دهند و اغلب در عدم تعادل پیوستگی (Linkage Disequilibrium) با QTLهای مجاور خود هستند، ارزش ژنتیکی کل پیش بینی می شود. محاسبه ارزش های اصلاحی ژنومی نیازمند برآورد اثرات نشانگرها در شماری از حیوانات یک جمعیت بوده که هم دارای اطلاعات فنوتیپی صحیح و هم دارای ژنوتیپ نشانگرها هستند و به آنها جمعیت مرجع (Reference Population) گفته می شود. در مرحله بعدی اثرات برآوردی نشانگرها در جمعیت مرجع برای محاسبه ارزش اصلاحی ژنومی حیوانات کاندید انتخاب (Selection Candidates) که فقط دارای اطلاعات نشانگری هستند، استفاده می شوند. جمعیت مرجع اختصاصی عمل می کند یعنی اثرات برآورد شده SNPهای در یک جمعیت، برای سایر جمعیت ها کاربرد ندارد. همچنین برای موثر بودن انتخاب ژنومی، لازم است که جمعیت مرجع به اندازه کافی بزرگ باشد و دارای سیستم رکوردبردای صحیحی باشد. این مساله سبب می شود انتخاب ژنومی ب