محمد رزم کبیر

برنامه های اصلاح نژادی و انتخاب ژنتیکی برای صفت تولید شیر، منجر به پیدایش گاوهای شیری پرتولیدی شده است که از نظر باروری در شرایط ایده آل نیستند. هدف از این پژوهش ارزیابی صفات تولیدمثلی در گاوهای شیری پرتولید در یک گله بزرگ گاو شیری استان اصفهان (شرکت کشت و دامداری فکا) طی سال های 1375 تا 1395 بود. صفات باروری مورد مطالعه شامل سن نخستین زایش (AFC)، سن نخستین تلقیح (AFS)، تعداد تلقیح به ازای هر آبستنی (INS)، روزهای باز (OD)، فاصله گوساله زایی (CI)، تعداد روزهای بعد زایش تا اولین تلقیح (DFS)، فاصله بین اولین و اخرین تلقیح (IFL)، نرخ موفقیت در اولین تلقیح (SF) بود. با بهره گیری از قانون توزیع نرمال، حیوانات بر مبنای سطح تولید شیر به سه گروه کم تولید، متوسط تولید و پرتولید تقسیم شدند. داده ها و مشاهدات ویرایش شده، با کمک نرم افزار آماری SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. میانگین حداقل مربعات برای شاخص های باروی شامل AFC، CI، AFS، DFS، IFL، OD، INS و GL به ترتیب برابر 741.89، 400.92، 460.15، 63.99، 50.09، 130.42 و 2.94 بود. بر اساس نتایج، عملکرد باروری در گروه پرتولید و متوسط تولید کمتر از گروه کم تولید بود (P<0.05) به طوری که در گروه پرتولید، شاخص های INS ، OD، CI، IFL، DFS به ترتیب 0.33 واحد، 13 روز، 18 روز، 4 روز و 4 روز نسبت به گروه کم تولید بیشتر بودند (P<0.05). همبستگی فنوتیپی معنی دار و نامطلوبی میان صفت تولید شیر با بیشتر شاخص های باروری مشاهده شد که نشان می دهد اگر انتخاب فقط بر مبنای تولید شیر باشد، در صفات تولیدمثلی افت عملکرد رخ خواهد داد. نتایج نشان داد در گله مورد نظر و طی 20 سال گذشته، صفت تولید شیر معادل 268.18 کیلوگرم در سال افزایش داشته است. با این وجود، روند فنوتیپی برای OD برابر 0.91 روز درسال، برای IFL برابر 0.80 روز در سال و برای INS برابر 0.04 واحد در سال برآورد شد (P<0.05) که بیان می کند پیشرفت حاصل شده در تولید شیر، با افت بازده تولیدمثلی همراه بوده است. برای حفظ باروری و بازگشت به شرایط بهینه تولیدمثل، بهره گیری از صفات باروری در شاخص انتخاب ژنتیکی و مدیریت تولید مثل گاوهای پرتولید پیشنهاد می شود.