محمد رزم کبیر

یکی از عوامل اصلی تلفات و اختلال فروپاشی کلونی زنبورهای عسل، کنه واروا است. این کنه به صورت معمول با کنهکشها کنترل می شود اما استفاده از مواد شیمیایی درون کندو منجر به آلوده شدن عسل و موم و ایجاد مقاومت ژنتیکی کنهها در برابر مواد شیمیایی میشود. این مساله موجب شده است پرورشدهنگان زنبور عسل به دنبال راهی برای کاهش استفاده از درمانهای شیمیایی باشند و یکی از راهحلهای ممکن، اصلاح و پرورش زنبورهای با مقاومت ژنتیکی بالا در برابر کنه های واروا است. برخی از مکانیسمهای رفتاری که باعث افزایش مقاومت زنبور عسل به واروا می شود، مبنای ژنتیکی دارند و از طریق انتخاب قابلیت بهبود دارند. هدف از انتخاب ژنتیکی، بهبود صفاتی است که بقای کلونی را افزایش می دهند و به تبع آن، نیاز به مداخله انسانی برای کنترل جمعیت انگل را کاهش میدهند. برنامههای انتخاب به منظور افزایش مقاومت به واروا از دهه 1980آغاز شده است و از آن زمان تعدادی از برنامههای اصلاحی اجرا شده با نتایج امیدوارکنندهای همراه بودهاند. بیان برخی از این صفات منجر به کاهش تولیدمثل و یا بقای کنه در سلول مولد زنبور عسل میشود و برخی دیگر نیز منجر به کاهش سطح آلودگی زنبورهای عسل بالغ میشود. از صفات مورد بررسی درتحقیقات پیشین و برنامههای اصلاحی زنبورعسل میتوان به این موارد اشاره نمود. اختلال در تولیدمثل کنه ( Suppressed344 )Mite Reproductionکه در آن زنبورعسل با مکانیسمهایی موجب اختلال و مانع تولیدمثل کنه در سلولهای لاروی و به تبع آن موجب کاهش رشد جمعیت کنه میشود. رفتار بهداشتی حساسیت به واروا ( )Varroa Sensitive Hygieneیک رفتار مقاومتی مبتنی بر ژنتیک است که در آن شفیره های آلوده به واروا توسط زنبورهای بالغ از نوزادان پوشیده شده جدا می شوند. مدت زمان مرحله پس از سرپوشگذاری حجرهها ( ،)Post-capping Stageمدت زمان در دسترس برای تولید مثل کنه است و مدتهای کوتاهتر با هدف کاهش تعداد کنههای تولید شده در هر چرخه تولیدمثلی مطلوبیت دارد. رفتار نظافتگری ( ،)Grooming Behaviorبیانگر توانایی زنبوران کارگر بالغ برای آسیب رساندن، کشتن و حذف کنههایی است که روی خود زنبور یا سایر زنبورهای هملانه در کلونی میباشد.. دستیابی به پیشرفت ژنتیکی مستلزم انتخاب معیار و صفتی است که واریانس ژنتیکی کافی داشته باشد و رکوردبرداری آن دقیق و باثبات و آسان باشد. با این وجود به نظر میرسد انتخاب ژنتیکی برای مقاومت به کنه واروا هنوز به عنوان یک راهحل همراه با چالش باقی بماند