محمد دارند

در این پژوهش اثر گردش بزرگ مقیاس عرض‌های میانی بر موقعیت ناوه مدیترانه برای بارش‌های فوق‌سنگین طی بازه زمانی 1979 تا 2022 بررسی شد. در این راستا با استفاده از شاخص تموج تغییرات تموج و با تحلیل همدیدی الگوی گردشی جو برای150 بارش فوق‌سنگین کشور تحلیل شد. نتایج نشان داد که بارش‌های فوق‌سنگین تحت‌تأثیر تقویت ناوه اطلس، گسترش جریانات از سمت اروپا و شکل‌گیری ناوه مدیترانه رخ می‌دهد. شکل‌گیری ناوه اطلس سبب افزایش دامنه امواج، شکل‌گیری پشته برروی اروپا و ناوه مدیترانه می‌شود. با شکل‌گیری این الگو، ناوه مدیترانه تغییرات طول و عرض جغرافیایی 8 درجه را نسبت به میانگین خود تجربه می‌کند. تغییرات مکانی ناوه مدیترانه به‌دلیل تغییرات نصف‌النهاری امواج باد غربی برروی اروپا و موقعیت ارتفاع زیاد جنب‌حاره است. متغییرترین قسمت باد غربی منطبق بر بلاکینگ شرق اطلس و ناوه مدیترانه است که با تشدید شیو بین ارتفاع زیاد و کم‌ارتفاع، جریانات نصف‌النهاری شده و مقدار تموج افزایش می‌یابد. این شرایط منجر به تقویت پشته اروپا، افزایش دامنه امواج، تکوین بندال و گسترش ناوه مدیترانه تا عرض 25 درجه می‌شود. تکوین بلاکینگ اطلس سبب تقویت پشته برروی اروپا و گسترش جریانات به سمت مدیترانه می‌شود. همچنین گسترش نصف‌النهاری ارتفاع زیاد اروپایی منجر به تشدید شیو فشار، شارش جریانات سرد شمالی، تشدید جبهه‌زایی، تعمیق ناوه مدیترانه تا دریای سرخ می‌شود. همزمان با تقویت ناوه مدیترانه گسترش‌ شرق‌سوی واچرخند عربستان علاوه‌بر این‌‌که منجر به گسترش شرق‌سوی ناوه مدیترانه می‌شود، رطوبت مناسبی نیز برای رخداد بارش‌های فوق‌سنگین کشور تأمین می‌کند.