رزماری با نام علمی (Rosmarinus officinalis L) متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) است. برای رزماری تاثیرات بیولوژیکی متعددی مانند اثرات ضد میکروبی، ضداکسیدانی، ضدافسردگی و ضدالتهابی ذکر شده است. بعلاوه استفاده از رزماری به عنوان یک ماده معطر، طعم دهنده و نگهدارنده مواد غذایی دلیل کشت این گونه در نواحی مختلف جهان تحت شرایط اکولوژیکی متفاوت میشود. مطالعه حاضر با هدف بررسی ترکیبات شیمیایی، اثرات بیولوژیک و آللوپاتیک رزماری با توجه به شرایط اکولوژیکی ایران انجام گرفت. در این مطالعه عصاره گیاه با استفاده از روش تقطیر آبی (Hydrodistillation) و اسانس گیاه با روش تقطیر بخار (Steam distillation) استخراج شدند و توسط کروماتوگرافی گازی_ طیف سنج جرمی (GC-MS) مورد بررسی قرار گرفتند. سپس ترکیبات شیمیایی و اثرات بیولوژیکی آنها شامل: اثرات آللوپاتیکی، آنتی باکتریایی، آنتی اکسیدانی، قابلیت ایجاد نشت الکترولیتی و مهار آنزیمی مورد تحلیل قرارگرفت. نتایج حاصل از GC-MS نشان داد؛ ترکیبات عمده اسانس شامل: α-پینن (107/%20)، کافور (89/%9)، بورنیل استات (103/%7)، 1و8-سینئول (26/%6) و ترکیبات عمده عصاره گیاهی شامل: α-پینن (275/%27)، وربنون (944/%11)، بورنیل استات (02/%8) و کافور (8/%7) بودند. بیشترین اثر آللوپاتیکی عصاره رزماری بر شاخصهای فیزیولوژیکی و جوانه زنی علف های هرز، در غلظت 100گرم بر لیتر، مشاهده شد. همچنین، بین گونه های گندم، کاهو، جو وحشی و یولاف، گندم کمترین حساسیت را نشان داد. به علاوه، بوسیله دو روش لوگول و برنفیلد نشان داده شد که عصاره رزماری بر آنزیم آمیلاز موجود در عصاره آنزیمی استخراج شده از بذرهای گندم اثر مهاری ندارد. همچنین، مشاهده گردید که افزایش نشت الکترولیتی بذر و ریشه گندم و ریشه کاهو، که موجب اختلال موقت در ساختار غشایی و نشت فوری و سریع املاح به محیط میگردد، تحت تأثیر غلظت 5/1 گرم بر لیتر عصاره ایجاد میشود. همچنین، بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره متانولی با استفاده از 1 و 1 دی فنیل-2-پیکریل هیدرازیل (DPPH) و مقایسه آن با آنتی اکسیدان سنتتیک آسکوربیک اسید نشان داد که رزماری دارای فعالیت آنتی اکسیدانی و مهارکنندگی (IC50=41.80) است. تعیین میزان حداقل غلظت مهارکنندگی عصاره و اسانس بر رشد پاتوژن های انسانی و گیاهی نیز نشان داد که اسانس بر پاتوژن گیاهی و انسانی اثر بیشتری داشته است. عصاره رزماری بین باکتریهای استرپتوکوکوس اورئوس، اشرشیاکلی، زانتوموناس کمپستریس و سودوموناس سیرینگیه، بیشترین اثر را بر باکتری استرپتوکوکوس اورئوس داشت. در مجموع ، نتایج مطالعات اثرات بیولوژیکی عصاره و اسانس رزماری نشان داد که این ترکیبات بر روی علف های هرز اثر مهار کنندگی دارند. با توجه به اثر مهاری اسانس بر پاتوژن گیاهی و اثر مهاری عصاره بر علفهای هرز، می توان از عصاره و اسانس گیاه رزماری به عنوان راه کاری برای از بین بردن علف های هرز و بیماری های گیاهی استفاده شود.
