کره زمین به عنوان بستری برای حیات، دارای اکوسیستمهای متعدد و متنوعی است که به شکلهای مستقیم و غیرمستقیم در حیات و معاش انسان و سایر موجودات زنده، نقش مهمی دارند و خدمات و تولیدات مختلفی را در اختیار میگذارند. یکی از انواع اکوسیستمهای پویا رودخانهها هستند که طیف وسیعی از مزایای اقتصادی را ارائه میدهند و به طور مستقیم یا غیرمستقیم تأثیرات متنوعی بر رفاه انسان دارند. با این وجود، فعالیتهای انسانی وبه ویژه شیوههای کشاورزی میتوانند به طور قابل توجهی بر سلامت رودخانهها و کیفیت و کمیت آنها تأثیرگذار باشند. تصمیمات مربوط به مدیریت زمینهای کشاورزی توسط کشاورزان همچون استفاده بیرویه از آبهای زیرزمینی، استفاده بیش از حد از کودها و آفتکشهای شیمیایی و تغییر کاربری اراضی از طریق تخریب زیستگاههای طبیعی به طور قابل توجهی بر ساختار و عملکرد اکوسیستمهای رودخانهای اثرگذار هستند. از اینرو، یکی از مهمترین راهکارها برای کاهش اثرات مخرب کشاورزی بر اکوسیستمهای رودخانهای، افزایش آگاهیهای عمومی به ویژه در بین کشاورزان در مورد اهمیت خدمات این اکوسیستمها و کاهش فعالیتهای آسیبزای فعلی توسط آنها است. در این راستا، درک دانش کشاورزان از خدمات اکوسیستم و اخذ تصمیمات مدیریتی مناسب توسط آنها برای حفظ این خدمات ضروری میباشد. بر این اساس، مطالعه حاضر با هدف شناخت دانش کشاورزان از خدمات رودخانه کنگیر در استان ایلام و عوامل اثرگذار بر تصمیمات مدیریتی آنها برای حفظ این خدمات از طریق پیمایش مقطعی انجام شد. جامعه آماری مطالعه کشاورزان شاغل در اراضی حاشیه رودخانه کنگیر (حدود 2200 نفر) در شهرستان ایوان بودند. حجم نمونه آماری با استفاده از جدول نمونهگیری کرجسی و مورگان، 327 نفر تعیین شد. جهت انتخاب افراد نمونه و برای دستیابی به نتایج دقیقتر، از روش نمونهگیری طبقهبندی تصادفی استفاده شد. برای گردآوری دادهها از ابزار پرسشنامه استفاده شد که روایی و پایایی آن مورد سنجش و تایید قرار گرفت. یافتهها نشان داد کشاورزان مورد مطالعه از دانش نسبتا بالایی در مورد خدمات رفاهی، زیستمحیطی و معیشتی رودخانه کنگیر برخوردار هستند. با این حال، میانگین نمره رفتار آنها در زمینه اخذ تصمیمات مدیریتی صحیح در حد متوسط بود. البته در این زمینه نیز تنوعی در تصمیمات مدیریتی وجود داشت که میتواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد. بر اساس نتایج مطالعه، متغیرهای تمایل به حفظ رودخانه، نگرش نسبت به خدمات رودخانه، هنجارهای ذهنی، درک توانایی انجام رفتار (به عنوان ساختارهای موجود در مدل رفتار برنامهریزی شده آجزن)، هنجارهای اخلاقی و دانش قادر هستند به طور مستقیم و یا غیر مستقیم (از طریق تمایل به حفظ رودخانه) تصمیمات مدیریتی کشاورزان در مزرعه را تحتتاثیر قرار دهند. در این میان، تمایل بیشترین تاثیر مستقیم، مثبت و معنیدار را بر تصمیمات مدیریتی ایفا میکرد. این در حالی بود که نگرش ضعیفترین تاثیر را بر تصمیمات مدیریتی داشت.
