ارزیابی‌ها و الگوهای ارزشی از جمله مواردی هستند که بر اساس آن‌ها می‌توان متون ادبی را بررسی و تحلیل کرد. این پژوهش بر پایۀ الگوهای ارزشگذاری متن و با تکیه بر بوم‌گرایی و دانش بینارشته‌ای به بررسی و تحلیل دو مجموعه داستان همراه آهنگ‌های بابام و آبشوران از درویشیان پرداخته است. روش انجام پژوهش توصیفی و تحلیلی است. این دو مجموعه داستان از جمله آثاری هستند که در حوزۀ واقع‌گرایی نوشته شده-اند و با تکیه بر الگوهای ارزشگذاری در آن‌ها می‌توان کانونی‌سازی‌ها، برجسته‌سازی‌ها و ارزیابی‌های نویسنده از بوم را در آن‌ها سنجید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که درویشیان در قالب عناصر زیست محیطی و برای بیان آلام و رنج‌های قشر متوسط و ضعیف جامعه در تقابل با قشر مرفّه، دستکاری‌ها و تخریب‌های زیست محیطی را هرچند همسو با مظاهر فرهنگ و پیشرفت نیز باشد، نمی‌پسندد و همواره ارزیابی‌هایی منفی نسبت به آن‌ها دارد. همچنین با توجه به الگوهای ارزشی متون می‌توان فهمید که زندگی مسالمت‌آمیز در کنار طبیعت و مخاطرات آن، ریشه در احترام به وابستگی‌های چند سویۀ سیاسی، اجتماعی و... انسان با طبیعت دارد. ذکر این نکته لازم است که موقعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی راوی برای شکل‌دهی دیدگاهی در پیوند با زیست‌بوم تأثیر بسزایی دارد.
