گفتمان در شکل‌دهی، خوانش و معنادهی به تجربه (آگاهی) نقش بسزایی دارد. از آنجایی که آگاهی ما از پدیده‌ها و حوادث و وقایع جهان بیرون در محدودۀ قید و بندهای گفتمانی شکل می‌گیرد؛ لذا پیوند ناگسستنی با نقد ادبی دارد، یکی از انواع نظریه‌های ادبی که در چند سال اخیر در ایران مورد توجّه قرار گرفته است، نقد بومگرایانه است. این نقد به بررسی چگونگی تعامل انسان با محیط زیست بیرونی می‌پردازد. که این شیوۀ تعامل به صورت ضمنی، حاوی گفتمان خاصی است که نویسنده یا راوی با استفاده از بافت موقعیتی، کلامی و پیشینۀ تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی داستان یا حادثه‌ای آن را به مخاطب انتقال می‌دهد. در این نوع از نقد، به بررسی ادبیات بومی در پیوند با مسائل مطرح شده و تأثیر و تأثر محیط و دیدگاه نویسنده از هم پرداخته می‌شود. در همین راستا با استفاده از شیوۀ پژوهش توصیفی – تحلیلی به بررسی دیدگاه‌های بوم‌گرایانۀ علی اشرف درویشیان (1320-1396ه.ش) در دو مجموعه داستان او با عنوان «آبشوران» و «همراه آهنگ‌های بابام» پرداخته شده است. درویشیان در خانواده‌ای کم برخوردار و در حاشیۀ شهر کرمانشاه – آبشوران- دنیا آمد. به همین خاطر او از کودکی شاهد فقر گسترده‌ای بود که گریبانگیر خانواده شده بود. لذا طبیعت و محیط پیرامونی او به نحو خشنی اوضاع را برای این قشر از مردم سخت‌تر کرده بود. این ارتباط دو سویۀ طبیعت و زندگی طبقۀ فرودست به نحو بارزی درویشیان را تحت تأثیر قرار داده بود که در این پژوهش در قالب دسته‌بندی‌هایی شامل «ارزیابی»، «برجسته‌سازی»، «هویت»، «محوسازی»، «قالب‌سازی»، «واقع-بودگی»، «ایدئولوژی»، «گفتمان» و «استعاره‌ها» نشان داده شده است. تفسیر موارد ذکر شده نشان از آن دارد که زیست‌بوم و گفتمان بومگرایانه نقش بسیار زیادی در شکل‌گیری واقعیت و طرز تلقی آن، نامگذاری‌ها، ایدئولوژی و سلطۀ آن بر مردم فرودست دارد. این داستان‌ها بازنمایی واقع‌گرایانه از زندگی افرادی بود که نقش طبیعت را در ارتباط با زندگی و روح و روان خود به خوبی درک کرده بودند.
