حامد قادرزاده

هدف: پایداری کشاورزی یکی از ارکان اساسی و بنیادین توسعه پایدار و امنیت غذایی به‌شمار می‌آید. استان کردستان و به‌طور خاص شهرستان سقز، به‌عنوان یکی از قطب‌های تولید گندم در کشور، با چالش‌های متعددی در مسیر دستیابی به کشاورزی پایدار مواجه است. در این راستا، شناسایی، ارزیابی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر پایداری کشاورزی گندم، گامی اساسی در برنامه‌ریزی‌های کلان و خرد برای بهبود وضعیت این بخش محسوب می‌شود. مواد و روش ها: در این پژوهش، برای ارزیابی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر پایداری کشاورزی گندم در شهرستان سقز، از روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) استفاده شد. معیارهای اصلی مورد بررسی شامل ویژگی‌های فردی کشاورزان، اقتصادی، محیط‌زیستی، اجتماعی-فرهنگی و مدیریتی بود که هر کدام دارای زیرمعیارهای مختص به خود بودند. یافته ها: نتایج تحلیل سلسله مراتبی نشان داد که معیار اقتصادی با وزن نسبی 0435/0 بیشترین تأثیر را بر پایداری کشاورزی گندم دارد، که بیانگر وابستگی شدید این بخش به عوامل مالی و بازار است. در میان زیرمعیارهای اقتصادی، درآمد سالانه کشاورزان (B1)، دسترسی به ماشین‌آلات مدرن (B7) و دسترسی به بازارهای فروش (B2) بالاترین اهمیت را داشتند. پس از آن، معیار مدیریتی با وزن 034/0 در رتبه دوم قرار گرفت که نشان‌دهنده نقش برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از اطلاعات علمی در افزایش بهره‌وری است. در بعد محیط‌زیستی، تناوب زراعی (E2) مؤثرترین عامل در حفظ کیفیت خاک شناخته شد. معیارهای محیط­زیستی و ویژگی­های فردی کشاورزان نیز به‌ترتیب با وزن‌های 0293/0 و 024/0 در رتبه‌های بعدی اهمیت قرار گرفتند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به‌دست آمده، بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان از طریق اتخاذ سیاست‌های حمایتی، تسهیل دسترسی به منابع مالی ارزان‌قیمت، تأمین ماشین‌آلات مدرن و تقویت زیرساخت‌های بازار، از جمله راهکارهای اساسی برای افزایش پایداری کشاورزی گندم در منطقه است. همچنین، ارتقای سطح دانش و مهارت‌های مدیریتی کشاورزان، ترویج اصول تناوب زراعی، استفاده بهینه از نهاده‌ها و اتخاذ روش‌های حفاظت از منابع آب و خاک می‌تواند نقش مهمی در دستیابی به کشاورزی پایدار داشته باشد.