حامد قادرزاده

از آن جا که یکی از عامل های اصلی و محدود کننده ی توسعه کشاورزی نهاده آب می باشد. بنابراین، شناسایی شیوه های مدیریت منابع آب و تدوین سیاست های صحیح در این بخش لازم و ضروری است. لذا، مطالعه ی حاضر به تحلیل اثرات سهمیه بندی آب آبیاری بر روی الگوی کشت و بازده برنامه ای در دشت قروه–دهگلان می پردازد. داده های مورد نیاز مربوط به سال زراعی 95-1394، که از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده و تکمیل پرسشنامه جمع آوری و برای حل مدل از نرم افزار GAMS استفاده شد. روش برنامه ریزی ریاضی مثبت برای مزارع کمتر از 8، مزارع بین 8 تا 15، بیشتر از 15 هکتار استفاده شد. جهت دستیابی به نتایج کاربردی تابع تولید با کشش جانشینی ثابت و تابع هزینه درجه ‎دو در مدل برنامه ریزی ریاضی مثبت گنجانده شد. به کمک مدل مطرح شده ابتدا، ارزش اقتصادی آب آبیاری در هر کدام از مزارع تعیین و سپس اثرات سناریوهای کاهش آب آبیاری در دسترس به میزان 10، 20، 30 و 40 درصد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. طبق نتایج مطالعه، ارزش اقتصادی هر مترمکعب آب آبیاری برای مزارع کمتر از 8، 8 تا 15، بیشتر از 15 هکتار و کل منطقه به ترتیب برابر با 13/3253، 04/3531، 51/3824 و 04/3328 ریال برآورد شد. نتایج نشان داد، اعمال سیاست سهمیه بندی آب آبیاری منجر به کاهش سطح زیرکشت محصولات با نیاز آبی بالا مانند یونجه و سیب زمینی و افزایش سطح زیرکشت محصولات با نیاز آبی پایین همانند محصولات گندم و جو و در نتیجه کاهش سطح زیرکشت کل شده است. محصول جو در تمام مزارع بیشترین تغییرات سطح زیرکشت و به عبارتی بیشترین حساسیت را نشان داد. اگر چه اعمال سیاست موجب صرفه جویی در آب در دسترس شده ولی موجب کاهش بازده برنامه ای ولی در عین حال افزایش بهره وری آب شده است. در پایان بر اساس نتایج، مجهز نمودن مزارع به سیستم های آبیاری با کارایی بالا و قیمت گذاری واقعی آب با توجه به ارزش اقتصادی آب آبیاری توصیه شد.