حامد قادرزاده

به دلیل اهمیت شیر و فرآورده‌های لبنی در سلامت و امنیت غذایی جامعه، اشتغال‌زایی و افزایش درآمد دامداران؛ تولید و مصرف آن همواره مورد توجه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان اقتصادی بوده است اما با وجود اهمیت مصرف شیر برای سلامت انسان، مصرف آن در ایران کمتر از مقدار توصیه ‌شده از سوی فائو می‌باشد؛ بنابراین ضرورت دارد ترجیحات مصرف‌کنندگان برای مصرف این کالای استراتژیک و عوامل مؤثر بر تقاضای آن بررسی شود. در این راستا در مطالعه حاضر ترجیحات مصرف‌کنندگان شهر سنندج برای مصرف انواع شیر فله‌ای، پاستوریزه و استریلیزه با استفاده از مدل لاجیت چندگانه مورد بررسی قرار گرفت. داده‌های مورد نیاز از طریق پرسشنامه و مصاحبه حضوری با 350 خانوار مصرف‌کننده شیر در پاییز 1400 به‌دست‌آمده است. نتایج تحقیق نشان داد، از میان 350 خانوار مصرف‌کننده شیر در شهر سنندج، اولویت مصرف 157 خانوار (9/44 درصد) شیر فله‌ای، ۱۳۶ خانوار (9/38 درصد) شیر پاستوریزه و ۵۷ خانوار (2/16 درصد) شیر استریلیزه می‌باشد. میانگین مصرف شیر فله‌ای، پاستوریزه و استریلیزه به ترتیب 19/2، 54/1 و 93/0 کیلوگرم در هفته‌، حداکثر میزان مصرف شیر در هفته برای شیر فله‌ای، پاستوریزه و استریلیزه به ترتیب ۷، ۵ و ۲ کیلوگرم و حداقل میزان مصرف برای هر سه نوع شیر 5/0 کیلوگرم است. نتایج برآورد مدل لاجیت چندگانه نشان می‌دهد، متغیرهای میزان مصرف شیر در هفته، حضور فرد سالمند در خانواده، تأثیر قیمت بر انتخاب نوع شیر مصرفی، میزان اعتقاد به از بین رفتن خواص مطلوب شیر با پاستوریزه و استریلیزه کردن، میزان اعتقاد به بالاتر بودن ارزش غذایی شیر فله‌ای، میزان اهمیت استفاده غیرمستقیم در انتخاب نوع شیر مصرفی، میزان اهمیت تبلیغات در انتخاب نوع شیر مصرفی، میزان اهمیت به شاخص سلامت محصول در انتخاب نوع شیر مصرفی و میزان اهمیت به شاخص کیفیت در انتخاب نوع شیر مصرفی اثر منفی روی احتمال انتخاب شیر پاستوریزه و استریلیزه نسبت به گروه پایه (شیر فله‌ای) دارند؛ اما متغیرهای سن سرپرست خانوار، سطح تحصیلات سرپرست خانوار، سطح تحصیلات مادر، میزان تأثیر خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از مصرف شیر فله‌ای، میزان اهمیت دسترسی راحت در انتخاب نوع شیر مصرفی، میزان اهمیت برچسب و میزان اهمیت برند اثر مثبتی روی احتمال انتخاب شیر پاستوریزه و استریلیزه نسبت به شیر فله‌ای دارند. بزرگ‌ترین نگرانی مصرف‌کنندگان شیر بسته‌بندی‌شده وجود مواد نگهدارنده و عدم اعتماد به صنعت لبنیات و بزرگ‌ترین نگرانی مصرف‌کنندگان شیر فله‌ای بهداشتی نبودن و عدم درج اطلاعات می‌باشد. اکثر مصرف‌کنندگان شیر در شهر سنندج نگران ایمنی شیر مورد استفاده بودند، به همین دلیل از مفهومی به نام برچسب قابلیت ردیابی شیر سؤال شد، طبق نتایج در صورت وجود برچسب قابل ‌ردیابی روی انواع شیر، 78 درصد از خانوارهای مورد مطالعه مصرف شیرشان افزایش پیدا می‌کند و همچنین 59 درصد از مصرف‌کنندگان حاضر به پرداخت مبالغ بیشتر برای برچسب قابل ‌ردیابی هستند.