در حال حاضر یکی از چالش های اصلی جمعیت موجود و رو به رشد انسان تامین غذا می باشد. استفاده از منابع آبی مثل دریاچه های طبیعی، آبگیرها، مخازن پشت سدها، آب بندها و رودخانه ها می-تواند در دستیابی به منابع غذایی جدید نقش مهمی داشته باشد. با توجه به نقش مؤثر آب در توسعه زندگی در دنیای امروز و در راستای مهار و مدیریت آب، از سال 1950 میلادی به بعد در جهان نهضت عظیم سدسازی شروع شد. پیامدهای اقتصادی– اجتماعی و محیطی سدسازی ممکن است جبران ناپذیر باشد و به فراوانی پیش آمده است که در اختصاص دادن زمین برای احداث سدهای بزرگ چندین روستای کوچک و بزرگ به همراه باغات و مزارع به زیر آب رفته اند و ناچارا تخلیه شده اند. مناطق اجرای سدهای مخزنی قبل از احداث بررسی می شوند و اثرات بعدی مورد پژوهش قرار نمی گیرد. این پژوهش با هدف ارزیابی اثرات احداث سد آزاد با تاکید بر تغییرات ساختاری بر روستاهای تحت تاثیر آن انجام پذیرفت. جامعه آماری شامل بهره برداران سرپرست خانوار ساکن روستاهای حاشیه سد آزاد در منطقه کلاترزان است. از روش نمونه گیری تصادفی ساده برای انتخاب نمونه ها استفاده شد. داده ها از نوع میدانی و از طریق پرسشنامه و مصاحبه حضوری برای سال 1399 جمع آوری گردید. تعداد نمونه های پژوهش 146 نمونه تعیین و مورد بررسی قرار گرفت. از آمار توصیفی و مدل منفعت به هزینه برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش استفاده شد. تغییرات ارزش تولید، ارزش درآمد ناخالص، هزینه تولید، ارزش درآمد خالص، ارزش کل پرداختی به روستاییان بابت زمین های زیر آب رفته، ارزش واقعی زمین های زیر آب رفته، ارزش خدمات عمرانی سد آزاد به روستاییان و تغییرات جمعیتی به عنوان متغیرهای پژوهش مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان می دهد، با توجه به کاهش ارزش تغییرات تولید محصولات کشاورزی (بعد از احداث نسبت به قبل از احداث) و ارزش منافع و هزینه های سد برای روستاییان حاشیه سد، مجموع کل منافع و هزینه به ترتیب 30/65557 میلیون تومان و 14/146368 میلیون تومان می باشد. همچنین نتایج نشان داد، نسبت منفعت به هزینه ( با نرخ تنزیل 18 درصد) 448/0 است.
