حاجی حسین عزیزی

مجموعه گرانیتوئیدی حسن سالاران در بخش شمالی زون سنندج سیرجان و در جنوب شرق سقز، - از دو تیپ گرانیتوئید با منشأ متفاوت تشکیل شده است. این توده با مورفولوژی ملایم و رنگ خاکستری تا روشن از سنگهای اطراف متمایز میشود و شامل رنج وسیعی از سنگهای گرانیتوئیدی از جمله گرانیت، مونزونیت، دیوریت و سینیت میباشد. نتایج حاصل از دادههای U-Pb دانههای زیرکن نشان دهنده تبلور این سنگها در دو زمان 6 / 5 ± 7 / 360 میلیون سال قبل )پالئوزوییک( و 6 / 3 ± 103 میلیون سال قبل)کرتاسه( میباشد. شیمی سنگ کل و نسبتهای ایزوتوپی گواه بر این است که توده حسن سالاران، در دو قلمرو جداگانه A و I قرار میگیرند که هر یک میتواند سرگذشت جداگانهای داشته باشد. گرانیتوئید تیپ A با سن پالئوزوییک به صورت یک توده کوچک در اطراف روستای حسن سالاران مشاهده میشود که توسط گرانیتوئیدهای تیپ I با سن کرتاسه احاطه شده است. گرانیت تیپ A غنی از Zr, Ga, Zn, Y و عناصر نادر خاکی (REEs) و نسبت بالای Ga/Al با آنومالی منفی شدید Eu نسبت به گرانیتوئید تیپ I در این منطقه مشخص می شود. مقدار پایین ԐNd(i) در سنگهای تیپ A )کمتر از 3 ( و همچنین محدوده وسیع نسبت 87Sr/86Sr(i) نقش جزئی قاره را در تکامل گرانیتوئیدهای تیپ A در منطقه حسن سالاران نشان میدهد. نمودارهای عنکبوتی گرانیتوئید تیپ I با آنومالی منفی P, Ti و Nb و همچنین مقادیر مثبت ԐNd(i) حاکی از شکلگیری ماگمای اولیه آنها در یک محیط تکتونیکی مرتبط با فرورانش است. از دیگر شواهد ژئوشیمیایی گرانیتوئیدهای تیپ I میتوان به پایین بودن مقدار CaO و نسبتهای Ga/Al و FeO/MgO اشاره کرد. تنوع گرانیتوئیدهای تیپ A1 و A2 بین دو گسل تبریز در شمال و زاگرس در جنوب، همچنین همراهی آنها با سنگهای مافیک با خصوصیات بازالتهای اقیانوسی (OIB) و پشتههای میان اقیانوسی (P-MORB) دلالت بر رژیم تکتونیکی کششی پالئوزوییک دارد. بنابراین با توجه به شواهد تکتونیکی منطقه و سنگهای قدیمیتر میتوان علت این کشش را جریانات رُل بَک پوسته اقیانوسی پروتوتتیس به زیر بخشهای شمالی سنندج سیرجان در پالئوزوییک دانست.