هدف از ارایه مورد نظر بازگشت به لایه های مختلف تاریخ به منظور شناخت فرآیند ساخت شهر و تبیین عوامل شکل دهنده آن می باشد. در این راستا سعی شده که از آثار باقیمانده فضایی-کالبدی شهر قدیم، آرشیو کتاب تاریخی، دست نوشته ها، نقشه ها و عکس ها و تاریخ شفاهی (Oral history) بهره گرفته شود. با توجه به استنادهای تاریخی، دو دوره عمده را می توان برای سیرتحول شهر مورد توجه قرار داد: دوره قبل از اسلام و دوره اسلامی. در دوره اسلامی شواهد زیادی از نظر اثبات وجود شهری در سایت کنونی سنندج وجود ندارد. با این وجود می توان به آثاری همچون تپه توس نوذر در ضلع شرقی که مورخان از آن به عنوان پیاله گاه توس نوذر (پهلوان نامی ایران باستان) نام می برند و وکوه آبیدر در ضلع جنوب غربی شهر قدیم که آقای دولتشاهی (1363) آن را به عنوان مکان دومین الهام زردتشت قلمداد می کند، اشاره نمود که اهمیت بستر جغرافیایی شهر را برای سکونت انعکاس می دهد. برای دوره اسلامی هم متون تاریخی و هم آثار موجود در مقر کنونی شهر همچون مقبره شیخان در ضلع غربی شهر قدیم با قدمت نهصد سال، مقبره های هاجره خاتون و پیر عمر و تأکیدی که تعدادی از متون تاریخی بر وجود شهر سی سر داشته اند، دال بر آن است که مقر شهر در دوران اسلامی مسکون بوده و با حمله مغول در قرن سیزده میلادی، آثار سکونت و بویژه حیات شهری از بین می رود. حضور مغولان در منطقه و از بین رفتن امنیت عملاً منجر به بازخوانی مفهوم شهر-تپه (شهر-قلعه) و ظهور خانواده اردلانی ها در منطقه می شود. چهار شهر-تپه (زلم-زمستان، پالنگان-بهار، حسن آباد-تابسان و مریوان-پاییز) در امتداد طولی منطقه کردستان تحت سیطره اردلانی ها شکل می گیرد که به عنوان مقر قدرت و بصورت فصلی به منظور کنترل کامل منطقه مورد استفاده آنها قرار می گیرد. چنین شیوه ای از انعکاس قدرت که سازوکاری نیمه مستقل را برای خانواده اردلانی ها شکل داده بوده، برای دو امپراتوری صفوی و عثمانی قابل تحمل نبود و منتج از عهدنامه زهاب در سال 1639 میلادی، ساختار شهر-تپه های به نفع ایجاد شهری قابل دسترس برای حکومت متمرکز صفوی تخریب می شوند. به همین خاطر از همان ابتدای بنیان شهر سنه، عامل سیاسی نظامی بر عامل اقتصادی غلبه کرده و سازمان فضایی-کالبدی شهر در این راستا عینیت پیدا می کند. با توجه به تجربه چهارصد ساله شهر-تپه ها، مقر حکومت مجدداً بر بالای
