هوشمند علیزاده

مسکن به عنوان یکی از اساسی ترین نیازهای انسان نقش بسیار مهمی در آرامش و امنیت روانی گروه های اجتماعی بازی می کند. در این میان بررسی و شناخت جمعیت و چگونگی ورود آنها به دوره ای که به مسکن مستقل نیاز پیدا می کنند بخش اصلی نیاز به مسکن را تشکیل می دهد. لذا هدف از انجام رساله حاضر، بررسی وضعیت شاخص های کمی و کیفی مسکن و بررسی روند تحولات جمعیتی در کلانشهر تبریز در 40 سال گذشته، پیش بینی جمعیت، خانوار، مسکن و زمین مورد نیاز در افق سال 1410، آینده پژوهی بخش مسکن و شناسایی شاخص های کلیدی و استراتژیک در این بخش و نهایتا تدوین محتمل ترین سناریوهای بخش مسکن در آینده این کلانشهر می باشد. روش تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. جهت جمع آوری داده از سالنامه های آماری، سرشماری های ادوار مختلف، اطلاعات مراکز بهداشت و سایر اطلاعات معتبر مراکز مرتبط به همراه تکمیل پرسشنامه استفاده شده است. در تحقیق حاضر از روش نمایی برای پیش بینی فاکتورهای جمعیتی مانند بعد خانوار، میزان ازدواج و طلاق، مهاجرت، نسبت جنسی و امید به زندگی، از نرم افزار Spectrum برای پیش بینی جمعیت، از روش انبوهه و روش خام مبتنی بر نیاز جهت پیش بینی مسکن مورد نیاز، از روش سرانه مسکونی و تراکم خالص برای پیش بینی زمین موردنیاز، از روش تحلیل متقاطع/ ساختاری با نرم افزار MICMAC جهت آینده پژوهی و شناخت شاخص های کلیدی بخش مسکن و از نرم افزار Scenario Wizard جهت تدوین سناریوهای محتمل آینده مسکن در کلانشهر تبریز استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد طی دوره 1395-1355 شاخص های کمی و کیفی مسکن در شهر تبریز بهبود داشته است. همینطور با فرض نرخ باروری 2.1، 1.8 و 1.5 به ترتیب شاهد افزایش جمعیت به میزان 1.741.137، 1.691.069 و 1.641.793 نفر و افزایش خانوار به ترتیب به میزان 688483، 667621 و 647089 در افق 1410 خواهیم بود. لذا با توجه به تعداد خانوار ذکر شده و تراکم 1.14 خانوار در هر واحد مسکونی به ترتیب نیاز به 636380، 618081 و 600071 واحد مسکونی خواهیم داشت. همینطور با در نظر گرفتن مساکن درحال تخریب و برای رسیدن به هدف یک مسکن برای هر خانوار به حدود 179 تا 221 هزار واحد مسکونی جدید و برای احداث این مقدار مسکن به 4262 تا 4520 هکتار زمین نیاز خواهیم داشت. همینطور از میان 16 شاخص موثر بر کیفیت مسکن، با تکمیل پرسشنامه از 40 نفر از خبرگان حوزه مسکن (اساتید جغرافیا و برنامه ریزی شهری، کارکنان مسکن و شهرسازی و مهندسین مشاور شهرساز)، 5 شاخص متوسط زیربنای واحد مسکونی، مساکن با عمر کمتر از 30 سال، تراکم خانوار در واحد مسکونی، تراکم نفر در واحد مسکونی و متوسط اتاق در واحد مسکونی به عنوان متغیرهای استراتژیک و کلیدی موثر بر کیفیت مسکن شناخته شده و نهایتا دو سناریو، به عنوان محتمل ترین سناریوهای بخش مسکن در کلانشهر تبریز شناسایی شدند. در سناریوی اول شاهد کاهش و در سناریوی دوم شاهد ثبات متغیرهای کلیدی خواهیم بود و فقط متغیر مساکن با عمر کمتر از 30 سال در هر دو سناریو افزایش خواهد یافت.